جنگ ویرانگر اسرائیل با ایران در ژوئن ۲۰۲۵، ضعف‌های نیروی هوایی جمهوری اسلامی را آشکار کرد. با احتمال وقوع درگیری دیگری که اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد، تهران ممکن است به کمک چین برای مدرن‌سازی ناوگان قدیمی خود روی آورد. پس از انتظار بی‌ثمر برای جنگنده‌های سو-۳۵ فلانکر روسی، آیا ایران به پکن برای هواپیماهای پیشرفته مانند چنگدو جی-۱۰سی روی خواهد آورد؟
در طول جنگ ۱۲ روزه، نیروی هوایی جمهوری اسلامی به طور قابل توجهی غایب بود. جنگنده‌های قدیمی آن (عمدتاً مدل‌های اولیه میگ۲۹ای فولکرام و اف۱۴ای تامکت، مدل پیش از ۱۹۷۹) آن‌قدر نامناسب بودند که اسرائیل عمدتاً آن‌ها را نادیده گرفت. یک میگ-۲۹ تنها خیلی دیر بر فراز تهران به پرواز درآمد و پهپادهای اسرائیلی دو اف-۱۴ را در فرودگاه مهرآباد نابود کردند. در واقع جنگنده‌های نیروی هوایی فقط در اطراف پایگاه‌های خود گشت‌زنی کردند بدون آن‌که نقشی در حمله هوایی بی‌سابقه اسرائیل ایفاء کنند.
جنگنده‌های رادارگریز اف-۳۵ اسرائیل راه را برای حملات اف-۱۶ باز کردند. در اکتبر ۲۰۲۴ همین جنگنده‌ها سیستم‌های دفاع هوایی اس-۳۰۰ ایران را نابود کرده بودند. هواپیماهای نسل چهارم ایران، علی‌رغم روابط اسمی با روسیه، ارتقا نیافته‌اند. تهران تا سال ۲۰۲۱، پنجاه فروند سو-۳۵ سفارش داده بود، اما تحویل آن‌ها به دلیل حمله روسیه به اوکراین و اولویت‌های تغییریافته، محقق نشد.
ایران ناامید از مسکو ممکن است به چین برای جنگنده‌های نسل ۴.۵ مانند جی-۱۰سی ویگوروس دراگون روی آورد، که مجهز به رادار پیشرفته و موشک‌های پی‌ال-۱۵ است. این جنگنده‌ها می‌توانند پلی برای گزینه‌های نسل پنجم، مانند جی-۳۵ رادارگریز صادراتی چین باشند. ایران قبلاً جی-۱۰سی را درخواست کرده بود اما ظاهراً به دلیل پیشنهاد پرداخت با نفت به جای پول نقد رد شد.
در طول ۱۲ روز جنگ با اسراییل، جنگنده‌های نیروی هوایی ایران فقط در اطراف پایگاه‌های خود گشت‌زنی کردند بدون آن‌که نقشی در حمله هوایی بی‌سابقه اسرائیل ایفاء کنند.
رویدادهای اخیر، از جمله جنگ دوازده روزه و کاربرد موفقانه جنگنده‌های جی-۱۰سی از سوی پاکستان علیه هند در می ۲۰۲۵علاقه ایران به این جنگنده‌ها را تشدید کرده است. جی-۱۰سی‌های پاکستان، مسلح به مهمات دوربرد، در تضاد شدید با پاسخ فقط پهپادی و موشکی ایران در درگیری مرزی دو کشور در سال گذشته قرار داشت. آرش عزیزی، پژوهشگر بازدیدکننده دانشگاه بوستون و نویسنده کتاب در مورد امور ایران، می‌گوید: «ایران مدت‌هاست که فهرستی از جنگنده‌های چینی را آرزو دارد، و سفر اخیر وزیر دفاع ممکن است برخی از این آرزوها را محقق کند.»
وزیر دفاع ایران، عزیز نصیرزاده، در اواخر ژوئن اندکی پس از آتش‌بس به اجلاس سازمان همکاری شانگهای رفت. گزارش‌های تأییدنشده حاکی از درخواست جی-۱۰سی است. عزیزی به علاقه ایران به جی-۱۶ کیانلونگ و جی-۱۰ اشاره کرد، که دومی پس از حملات ۲۰۲۴ پاکستان به ایران، اهمیت خاصی یافته است. برخی مقامات ایرانی جی-۳۵ آرزو دارند، هرچند گنجاندن آن‌ها در نیروهای هوایی ایران نیاز به تغییرات ساختاری دارد.
پاکستان، شریک نزدیک‌تر چین، ابتدا جی-۱۰سی را خرید و ۴۰ جی-۳۵ پیشنهاد شد. اما ایران با موانعی روبرو است. هیچ کشور خاورمیانه‌ای جنگنده‌های نسل چهارم چینی نخریده؛ آخرین خرید ایران اف-۷ان در اواخر دهه ۱۹۸۰ بود. امارات اخیراً واپیماهای آموزشی ال-۱۵ای خرید، که گزینه واقع‌بینانه‌تری برای تهران است.
با احتمال وقوع درگیری دیگری که اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد، تهران ممکن است به کمک چین برای مدرن‌سازی ناوگان قدیمی خود روی آورد.
فرزین ندیمی، پژوهشگر ارشد موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، می‌کوید: «چین احتمالاً هواپیماهای آموزشی کم‌حاشیه مانند ال-۱۵ به ایران خواهد فروخت و نه جنگنده‌های پرعملکرد مانند جی-۱۰ یا جی-۱۶.» همکاری تاریخی میان ایران و چین محدود بوده است. چین هواپیماهای اف-۷ان را پس از جنگ ایران-عراق به ایران فروخت، اما تحویل آن‌ها تأخیر داشت، و شایعات مربوط به خرید جنگنده‌های جی ۶ حقیقت نداشت.
پول مانع اصلی است. هر جی-۱۰سی حدود ۵۰ میلیون دلار هزینه دارد؛ ایران برای بازسازی نیروهای هوایی خود به میلیاردها دلار نیاز دارد. پکن ترجیحات آمریکا، اسرائیل و خلیج را در نظر می‌گیرد و از عدم تعادل منطقه‌ای هراس دارد. احمد عبودوه، پژوهشگر چتم هاوس می‌گوید: «چین پیامدهای استراتژی تعادل خود را جدی می‌گیرد.» و عادت ایران به مهندسی معکوس و ترجیح پرداخت با نفت، یکی از موانع اصلی در فرایند خرید تسلیحات است.
تهران به دنبال بازسازی دفاع هوایی است و به اچ‌کیو-۹بی (معادل اس-۳۰۰) چشم دوخته. اوایل ژوئیه گزارش‌هایی از تحویل باتری‌های موشکی نشر شد اما پکن این گزارش‌ها را تکذیب کرد.
فرزین ندیمی به احتیاط چین اشاره می‌کند و می‌گوید: دادوستدهای گذشته چین و ایران محدود به دانش فنی برای موشک‌ها بوده، نه سیستم‌های کامل. همکاری محدود، مانند سیگنال‌های بی‌دوی یا نرم‌افزار یکپارچه‌سازی، محتمل‌تر است.
در حالی که نیروی هوایی ایران پس از جنگ به مدرن‌سازی نیاز مبرم دارد، چین به دلایل ژئوپلیتیک و اقتصادی علاقه‌ای به فروش هواپیما به ایران ندارد. تهران ممکن است هواپیماهای آموزشی چینی یا حمایت فنی از این کشور را به دست آورد، اما بعید است چین مایل باشد نقشی در بازسازی نیروی هوایی ایران ایفاء کند.
