بر اساس گزارش محرمانه‌ای که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اعضای خود ارائه داده، ایران تا ۱۳ ژوئن ۴۴۰.۹ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در اختیار داشته است؛ رقمی که نسبت به گزارش ماه مه ۳۲.۳ کیلوگرم افزایش نشان می‌دهد. این سطح غنی‌سازی تنها یک گام فنی با غنای ۹۰ درصدی فاصله دارد که برای تولید سلاح هسته‌ای لازم است.
به گفته کارشناسان آژانس، حدود ۴۲ کیلوگرم از این ذخایر می‌تواند در صورت غنی‌سازی بیشتر، برای تولید یک بمب هسته‌ای کافی باشد. این موضوع نگرانی‌های تازه‌ای درباره مسیر برنامه هسته‌ای ایران ایجاد کرده است.
این گزارش همچنین تأیید می‌کند که پس از حملات مشترک آمریکا و اسرائیل در ژوئن، بازرسی‌ها در تأسیسات هسته‌ای ایران به شدت محدود شده است. تنها نیروگاهی که مورد بازدید قرار گرفته، بوشهر بوده است؛ آن هم صرفاً برای نظارت بر تعویض سوخت.
ایران در دوم ژوئیه رسماً اعلام کرد که همه همکاری‌های خود با آژانس را متوقف می‌کند؛ تصمیمی که با تأیید رئیس‌جمهور وقت، مسعود پزشک‌زاده، همراه شد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، این اقدام را «عمیقاً تأسف‌بار» خوانده و خواستار ازسرگیری فوری بازرسی‌ها شده است. او هشدار داده که فقدان دسترسی، شکاف‌های نظارتی ایجاد می‌کند که می‌تواند پیامدهای بلندمدت داشته باشد.
آژانس می‌گوید ایران حدود ۴۴۱ کیلوگرام اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در اختیار دارد و فقط یک مرحله دیگر تا مرحله غنی‌سازی تسلیحاتی فاصله دارد.
همزمان، تیمی از کارشناسان آژانس در ۱۱ اوت با مقام‌های ایرانی در تهران دیدار کرد و سه روز بعد ایران پیشنهادی تازه ارائه داد. طبق این پیشنهاد، آژانس باید برای هر بازرسی در تأسیسات «بدون آسیب» درخواست جداگانه ارائه دهد و درباره تأسیسات آسیب‌دیده نیز ظرف یک ماه گزارش ویژه تهیه کند.
آژانس این پیشنهاد را بررسی کرده، اما تأکید کرده است که هرگونه همکاری باید در چارچوب توافق‌های موجود انجام شود. به گفته گروسی، روند گفت‌وگوها «در حال پیشرفت» است، اما سرعت آن «کافی نیست».
در حالی که مذاکرات ادامه دارد، سه کشور اروپایی—فرانسه، آلمان و بریتانیا—در ۲۸ اوت روند بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را فعال کردند. این مکانیزم که «مکانیزم ماشه» نام دارد، بخشی از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بود و به کشورها اجازه می‌دهد در صورت نقض توافق از سوی ایران، تحریم‌ها را بدون نیاز به رأی شورای امنیت بازگردانند.
در صورت اجرای کامل، این تحریم‌ها شامل توقف صادرات و واردات تسلیحاتی، مسدود شدن دارایی‌های ایران و محدودیت شدید در انتقال فناوری هسته‌ای خواهد شد. دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند این اقدام برای ارسال پیغامی روشن به تهران انجام شده است: یا به میز مذاکره بازگردید یا با انزوای بین‌المللی تازه‌ای روبه‌رو شوید.
کشورهای اروپایی اعلام کرده‌اند که در صورت ازسرگیری مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا، بازگشت بازرسان آژانس به همه تأسیسات هسته‌ای و شفاف‌سازی درباره بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده، ممکن است اجرای کامل تحریم‌ها را به تعویق بیندازند. اما تاکنون هیچ‌یک از این شرط‌ها محقق نشده است.
یک دیپلمات اروپایی در بروکسل به رسانه‌ها گفته است: «ما به ایران پیام روشنی داده‌ایم. درها به روی مذاکره باز است، اما ادامه وضعیت فعلی قابل‌تحمل نیست.»
در واشنگتن، دولت ترامپ این گزارش را تأییدی بر مواضع خود دانسته که ایران قصد عقب‌نشینی از برنامه هسته‌ای ندارد. ترامپ در یک سخنرانی گفت: «آن‌ها نمی‌خواستند غنی‌سازی را متوقف کنند، فقط می‌خواستند مسیر را برگردانند.» او هشدار داد که اگر ایران همچنان به انباشت اورانیوم ادامه دهد، «همه گزینه‌ها روی میز خواهد بود».
یک دیپلمات اروپایی در بروکسل به رسانه‌ها گفته است: «ما به ایران پیام روشنی داده‌ایم. درها به روی مذاکره باز است، اما ادامه وضعیت فعلی قابل‌تحمل نیست.»
رئیس‌جمهور آمریکا همچنین تأکید کرده که آماده مذاکره است، اما این مذاکره باید «از موضع قدرت» صورت گیرد. همزمان برخی مقام‌های دولت او از احتمال «اقدامات نظامی گسترده‌تر» در صورت ادامه روند فعلی سخن گفته‌اند.
کارشناسان مسائل هسته‌ای معتقدند افزایش ذخایر اورانیوم ایران نشان‌دهنده تلاش تهران برای بالا بردن قدرت چانه‌زنی در مذاکرات است. به گفته یکی از تحلیلگران اندیشکده کارنگی، ایران می‌خواهد نشان دهد که در صورت فشار بیشتر، می‌تواند به سرعت به آستانه تسلیحاتی نزدیک شود.
از سوی دیگر، برخی تحلیلگران هشدار می‌دهند که همزمانی این تحولات با تشدید تنش‌های نظامی در منطقه می‌تواند خطر درگیری مستقیم را افزایش دهد. روزنامه گاردین در تحلیلی نوشت که تصمیم کشورهای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه ممکن است از نگاه تهران نوعی «تسلیم در برابر آمریکا» تلقی شود و موجب واکنش‌های تندتر ایران گردد.
کشورهای منطقه نیز با نگرانی تحولات اخیر را دنبال می‌کنند. اسرائیل مدت‌هاست هشدار داده که اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد و گفته است که «همه گزینه‌ها» را بررسی خواهد کرد. کشورهای خلیج فارس نیز در محافل دیپلماتیک به این نکته اشاره کرده‌اند که افزایش تنش می‌تواند امنیت انرژی و تجارت جهانی را به خطر اندازد.
