با فعال شدن مکانیسم ماشه ایران با خطر بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در ۱۸ اکتبر مواجه است که در صورت عدم پایبندی تهران به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، اقدامات تنبیهی را به طور خودکار فعال می‌شود. همزمان، جمهوری اسلامی که از قبل تحت تحریم‌های سنگین آمریکا و اروپا قرار دارد، ممکن است به زودی بار دیگر با انزوای کامل دیپلماتیک روبه‌رو شود.
ایران یکی از کشورهایی است که شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی بر آن وضع شده که قدمت برخی از آن‌ها به سال اول انقلاب ایران در ۱۳۵۷ باز‌می‌گردند. توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، که به لغو نسبی تحریم‌های سازمان ملل منجر شد، برای چند سال به ایران فرصتی برای تنفس داد – فرصتی که با خروج یک‌جانبه آمریکا از این توافق در سال ۲۰۱۸ تحت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ به پایان رسید. پس از آن، واشنگتن تحریم‌های سنگینی بر بخش‌های نفت، هوافضا و معدن ایران اعمال کرد و استفاده از دلار آمریکا در معاملات تجاری با تهران را ممنوع ساخت.
خلاصه‌ای از این متن را بشنوید:
ایران یکی از کشورهایی است که شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی بر آن وضع شده که قدمت برخی از آن‌ها به سال اول انقلاب ایران در ۱۳۵۷ باز‌می‌گردند.
علاوه بر تحریم‌های آمریکا، اتحادیه اروپا نیز مجموعه‌ای از اقدامات تنبیهی را علیه ایران اعمال کرده است؛ ابتدا در سال ۲۰۱۱ به دلیل آنچه نقض شدید حقوق بشر خوانده شد و اخیراً در سال ۲۰۲۲ پس از آغاز جنبش «زن، زندگی، آزادی» و سرکوب خشونت‌آمیز آن توسط جمهوری اسلامی. اروپا همچنین ایران را به دلیل تولید مداوم اورانیوم با غنای بالا و حمایت نظامی از جنگ روسیه در اوکراین تحریم کرده است. این تحریم‌ها دست‌کم تا آوریل ۲۰۲۶ ادامه خواهند داشت.
تحریم‌ها شامل ممنوعیت واردات گاز طبیعی و نفت خام ایران، فروش تسلیحات یا تجهیزات قابل استفاده برای سرکوب داخلی، و هرگونه معامله تجاری با گروه‌هایی مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. افزون بر این، مجموعه‌ای از محدودیت‌های مالی، بانک‌های ایرانی را هدف قرار داده و این کشور از سیستم جهانی پرداخت سوئیفت قطع شده است.
جمعه گذشته، فرانسه، بریتانیا و آلمان به ایران یک ماه فرصت دادند تا درباره برنامه هسته‌ای خود به توافق برسد. در غیر این صورت، مکانیسم «بازگشت» که در توافق هسته‌ای اصلی تأیید شده، ظرف ۳۰ روز مجموعه‌ای از تحریم‌های سازمان ملل را بازمی‌گرداند: از جمله تحریم تسلیحاتی، ممنوعیت توسعه یا آزمایش موشک‌های بالستیک، مسدود کردن دارایی‌های مالی و محدودیت‌های سفر برای مقامات ارشد ایرانی.
این اقدامات همچنین صنعت هسته‌ای ایران را هدف قرار می‌دهند و غنی‌سازی یا فرآوری اورانیوم را کاملاً ممنوع می‌کنند. چندین پروژه همکاری هسته‌ای، دریایی و هوانوردی و نیز صادرات برخی کالاهای خاص نیز متوقف خواهد شد. برخلاف تحریم‌های آمریکا یا اروپا، این تحریم‌ها که قطعنامه‌های سازمان ملل آن را تصویب کرده، برای همه کشورهای عضو – از جمله متحدان ایران مانند روسیه و چین – لازم‌الاجراست.
دیوید ریگوله‌روزه، سردبیر مجله «جهان استراتژیک»، می‌گوید: «تحریم‌های سازمان ملل بُعدی از حقوق بین‌الملل دارند که تحریم‌های آمریکا فاقد آن هستند.»
برخلاف تحریم‌های آمریکا یا اروپا، این تحریم‌ها که قطعنامه‌های سازمان ملل آن را تصویب کرده، برای همه کشورهای عضو – از جمله متحدان ایران مانند روسیه و چین – لازم‌الاجراست.
برای چین، که به طور مخفیانه نفت ایران را خریداری می‌کند، وضعیت پیچیده‌تر خواهد شد. بازیگران چینی که از قبل برای اجتناب از تحریم‌های آمریکا تلاش می‌کنند، از جمله با مخلوط کردن نفت ایران برای مخفی کردن منشأ آن، با چالش‌های بیشتری مواجه خواهند شد.
ریگوله‌روزه می‌افزاید: «اگر تحریم‌های سازمان ملل بازگردند – حتی اگر به صراحت شامل تحریم نفتی نباشند – باز هم پکن را در موقعیت دشواری برای خرید نفت ایران، که چین خریدار اصلی آن است، قرار خواهد داد.»
گروه بین‌المللی بحران در تحلیلی اعلام کرد که تأثیر مالی تحریم‌های جدید سازمان ملل «در مقایسه با تحریم‌های گسترده یک‌جانبه آمریکا ممکن است کمرنگ باشد».
با این حال، این تحریم‌های سازمان ملل را نمی‌توان صرفاً نمادین دانست، زیرا دامنه گسترده‌ای دارند و رهبران غربی می‌توانند آن‌ها را تقویت کنند. برگشت‌ناپذیر بودن این تحریم‌ها به دلیل دشواری ایجاد اجماع در میان اعضای دائم شورای امنیت، احتمالاً به مشکلات اقتصاد ایران که از قبل با تورم بالا، مشکلات ارزی و مسائل زیرساختی دست‌وپنجه نرم می‌کند، می‌افزاید.
نگار مرتضوی، تحلیلگر مرکز سیاست بین‌الملل، معتقد است که تحریم‌های تازه تأثیر عمده‌ای بر اقتصاد ایران نخواهند گذاشت، زیرا این کشور از قبل تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار داشته، اما انزوای دیپلماتیک ایران را عمیق‌تر می‌کند.
تحریم‌های سازمان ملل را نمی‌توان صرفاً نمادین دانست، زیرا دامنه گسترده‌ای دارند و رهبران غربی می‌توانند آن‌ها را تقویت کنند.
تیری کوویل، پژوهشگر مؤسسه روابط بین‌الملل و استراتژیک، می‌گوید که قرار گرفتن ایران در «جایگاه متهم بین‌المللی» از منظر حقوق بین‌الملل و انزوای ناشی از آن این نگرانی را در تهران ایجاد کرده که ممکن است «مشروعیت‌بخشی به حمله جدید اسرائیل» را به دنبال داشته باشد.
او می‌نویسد: «مردم ایران به‌ویژه نگران فعالیت‌های اقتصادی کشور هستند که عملاً متوقف شده است.» از زمان اعلام روز جمعه، ارزش ریال ایران به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسید و هر دلار آمریکا با یک میلیون و شصت هزار ریال معامله شد.
زندگی روزمره ایرانیان نیز در حالی که کشور با کمبود آب و برق دست‌وپنجه نرم می‌کند، روزبه‌روز نامطمئن‌تر می‌شود. آتش‌بس شکننده با اسرائیل پس از بمباران‌های شدید جنگ دوازده‌روزه نیز همچنان منبع نگرانی عمیقی است.
کویل می‌افزاید: «اگر تحریم‌های سازمان ملل به این مشکلات اضافه شوند، وضعیت به وخامت بیشتری خواهد رسید – احتمالی که نگرانی گسترده‌ای را برانگیخته است.»
