در حالی که آتش‌بس شکننده پس از جنگ ۱۲ روزه ژوئن ۲۰۲۵ میان اسرائیل و ایران همچنان پابرجاست، نشانه‌های نگران‌کننده‌ای از فروپاشی آن مشاهده می‌شود. از اواخر ماه اوت، نگرانی‌ها درباره احتمال دور جدیدی از درگیری‌ها یا حتی جنگی تمام‌عیار افزایش یافته است.
این نگرانی‌ها عمدتا به اقدام سه کشور بزرگ اروپایی – بریتانیا، فرانسه و آلمان (گروه «ای ۳» بازمی‌گردد که در ۲۸ اوت ۲۰۲۵، شورای امنیت سازمان ملل متحد را از فعال‌سازی مکانیسم ماشه در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، آگاه کردند.
خلاصه‌ای از این متن را بشنوید:
مکانیسم ماشه به ایران ۳۰ روز فرصت می‌دهد تا اجازه بازرسی‌های بین‌المللی از سایت‌های هسته‌ای و ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را بدهد و فرآیند «کاهش غنی‌سازی» را آغاز کند، که در آن اورانیوم با خلوص بالا با اورانیوم خلوص پایین رقیق می‌شود. در غیر آن، تحریم‌های سازمان ملل متحد بار دیگر بر ایران اعمال خواهند شد. این بند شامل محدودیت‌هایی بر انتقال تسلیحات، توسعه موشکی و غنی‌سازی هسته‌ای، همراه با مسدود کردن دارایی‌ها و ممنوعیت سفر برای افراد مشخص‌شده خواهد بود.
البته، ایالات متحده از قبل تحریم‌های شدیدی بر ایران وضع کرده است؛ دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ پس از خروج از برجام تحریم‌های فلج‌کننده اقتصادی بر جمهوری اسلامی تحمیل کرد. با این حال، تریتا پارسی تحلیلگر روابط اسرائیل و ایران، معتقد است که فعال‌سازی مکانیسم ماشه تنها شانس حل مسئله پیچیده هسته‌ای ایران را به خطر می‌اندازد و تنش‌های سیاسی در منطقه را تشدید می‌کند.
بازگشت تحریم‌های سازمان ملل با حمایت اروپا، پوشش سیاسی ارزشمندی برای حملات جدید اسرائیل فراهم می‌کند. به چشم رهبران اسرائیلی، مکانیسم ماشه نه یک مانور دیپلماتیک، بلکه یک چراغ سبز است.
پارسی در مقاله‌ای در مجله فارین پالیسی می‌نویسد: «اسرائیل به سختی نیاز به بهانه‌ای برای حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران دارد، همان‌طور که بمباران غافلگیرکننده‌اش در ژوئن نشان داد. اما بازگشت تحریم‌های سازمان ملل با حمایت اروپا، پوشش سیاسی ارزشمندی برای حملات جدید فراهم می‌کند. به چشم رهبران اسرائیلی، مکانیسم ماشه نه یک مانور دیپلماتیک، بلکه یک چراغ سبز است.»
آیا جنگ تا سالگرد ۷ اکتبر رخ می‌دهد؟
در حالی که پارسی از احتمال وقوع جنگ میان اسرائیل (با حمایت ایالات متحده) و ایران تا اوایل دسامبر ۲۰۲۵ ابراز نگرانی می‌کند، برخی دیگر از کارشناسان می‌گویند احتمال حمله گسترده‌تر اسرائیل به ایران پیش از ۷ اکتبر نیز وجود دارد.
لفاظی‌های خصمانه در منطقه نیز روزبه‌روز شدت می‌گیرد. در ۱۸ اوت ۲۰۲۵، یحیی رحیم صفوی، مشاور ارشد نظامی رهبر معظم ایران علی خامنه‌ای، هشدار داد: «جنگ جدیدی با اسرائیل ممکن است در هر لحظه‌ای آغاز شود. ما باید قوی و آماده باشیم.» او همچنین تاکید کرد که وضعیت فعلی را نمی‌توان آتش‌بس نامید: «ما در آتش‌بس نیستیم؛ در مرحله جنگ هستیم. هیچ پروتکل، مقررات یا توافقی میان ما، ایالات متحده و اسرائیل نوشته نشده است.» گزارش‌ها همچنین حاکی از آن است که حسینعلی حاجی دلیگانی، نماینده مجلس ایران، به خبرگزاری تسنیم گفته است که پارلمان ایران در حال تدوین طرحی برای خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است،
در واکنش به ناآرامی ایران، روسیه و چین نیز لفاظی‌های خود را علیه اقدام «گروه ای۳» افزایش دادند. وزارت خارجه روسیه به غرب هشدار داد که از «تصمیمات اشتباه»، پیش از آنکه به «عواقب غیرقابل جبران و تراژدی بیشتر منجر شود، اجتناب کند. به طور مشابه، وزارت خارجه چین فعال‌سازی مکانیسم ماشه را «غیرسازنده» خواند.
یوآو گالانت، وزیر دفاع سابق اسرائیل، در مصاحبه‌ای با کانال ۱۲ اسرائیل در ۳۰ اوت گفت: «هرچند خامنه‌ای در این دور حذف نشد، اما اگر جنگی علیه ما آغاز شود، حذف او باید بخشی از هر برنامه دولت اسرائیل باشد.» گالانت هشدار داد که ایران ممکن است زرادخانه موشکی بالستیک خود را بازسازی کند و اسرائیل باید برای جنگی متفاوت آماده باشد.
در پاسخ به این نگرانی‌ها، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس ایران، ادعا کرد: «در جنگ احتمالی بعدی، خویشتن‌داری ما پایان می‌یابد.» او در سخنرانی در پارلمان گفت: «مناطق جغرافیایی و اهداف جدیدی به پاسخ ما اضافه خواهد شد. و اگر دشمن زیاده‌روی کند، جنگ ممکن است به عرصه‌های اقتصادی و سیاسی نیز گسترش یابد.»
وزیر دفاع سابق اسرائیل در مصاحبه با رسانه‌ها گفت: «هرچند خامنه‌ای در این دور حذف نشد، اما اگر جنگی علیه ما آغاز شود، حذف او باید بخشی از هر برنامه دولت اسرائیل باشد.»
کمپین «اسرائیل بزرگ»؟
اظهارات بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در گفتگویی با رسانه‌ها در ۱۲ اوت که در آن امنیت «سرزمین موعود» و «اسرائیل بزرگ» را ماموریت تاریخی خود خواند، با واکنش‌های گسترده‌ای روبرو شد.
ائتلافی از ۳۱ کشور عربی و اسلامی و اتحادیه عرب سخنان نتانیاهو را محکوم کردن و برخی تحلیلگران این اظهارات را در پرتو فعالیت‌های نظامی فعلی اسرائیل در منطقه تفسیر کردند. بسیاری حملات اسرائیل را نه فقط در تلافی حملات حماس در ۷ اکتبر، بلکه جنگی برای تصاحب سرزمین‌های بیشتر عربی و اعمال هژمونی بر منطقه توصیف کردند.
کارشناسان می‌گویند ماشین جنگی اسرائیل اکنون با سرعت تمام به پیش می‌رود تا ایران زمان لازم برای بازیابی از ضربات اسرائیل و ایالات متحده در جنگ ژوئن را نداشته باشد. آن‌ها معتقدند اسرائیل تلاش‌های خود را برای آن‌چه مقام‌های اسراییلی آن را «خنثی‌سازی کامل اکوسیستم نظامی منطقه‌ای ایران» توصیف می‌کنند، تشدید کرده است، از جمله حمله به حوثی‌ها در یمن و کشتن احمد غالب الرجوری، نخست وزیر این گروه، فشار بر لبنان برای خلع سلاح حزب‌الله و ادامه عملیات در غزه.
گذشته از این‌ها، نمی‌توان انکار کرد که جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل علت‌های اصلی این مناقشه را حل نکرد. این امر خود احتمال مرحله بعدی این جنگ را بسیار محتمل می‌سازد.
