علی خامنه‌ای، رهبر عالی ایران، مدت‌هاست از رسانه‌های اجتماعی برای خصومت‌ورزی با ایالات متحده و متحدانش استفاده می‌کند. اما او اخیراً دامنه تلاش خود برای کنترل روایت آنلاین را گسترش داده است. یک پست اخیر در حساب کاربری خامنه‌ای در شبکه اکس که به زبان چینی نوشته شده بود، تهران و پکن را «تمدن‌های کهن در بال‌های شرقی و غربی آسیا» توصیف می‌کند و بر پتانسیل مشترک آنها برای «شکل‌دهی دوباره به چشم‌انداز منطقه‌ای و حتی جهانی» تأکید می‌کند. در پی جنگ ۱۲ روزه بین اسرائیل و ایران، پست خامنه‌ای نشانه روشنی است که ایران خواستار روابط دوجانبه قوی‌تر با چین است.
گزارش‌های اخیر، که ادعا می‌شود حاکی از آن است که دو کشور به زودی همکاری دفاعی خود را افزایش خواهند داد. این امر لفاظی‌های رهبر عالی را به ویژه برای آمریکا و متحدانش تهدیدآمیز می‌کند. ایران در حال مذاکره برای دریافت تجهیزات نظامی برای بازسازی زرادخانه موشک‌های بالستیک، هواپیماهای جنگی پیشرفته و سامانه‌های پدافند هوایی راهبردی سپاه پاسداران است که اخیراً تحلیل رفته‌اند.
خلاصه‌ای از این متن را بشنوید:
چین نیز به نوبه خود علاقه‌مند به گسترش سبد صادرات دفاعی خود است که در گذشته ناچیز بوده است. بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴، بیش از ۶۰ درصد از صادرات تسلیحات چین به پاکستان بوده است. پکن سهمی کمتر از ۶ درصد از کل صادرات جهانی تسلیحات داشته و پس از ایالات متحده (۴۳ درصد)، فرانسه (۹.۶ درصد) و روسیه (۷.۸ درصد) قرار داشته است. در همین دوره زمانی، تولیدکنندگان تسلیحات آمریکایی بیش از ۵۰ درصد از واردات تسلیحات به خاورمیانه را تأمین کرده‌اند، و سایر اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) تقریباً تمام سهم باقی‌مانده بازار منطقه‌ای را به خود اختصاص داده‌اند.
با ورود به صحنه برای پر کردن این خلأ، چین می‌تواند جای پای خود را در بازارهای تسلیحاتی بین‌المللی گسترش دهد و تسلیحات مورد نیاز ایران را برای بازسازی نیروهایش در اختیارش بگذارد.
فرصت چین برای گسترش سبد خود تا حد زیادی به دلیل تزلزل متحد برجسته آن به وجود آمده است. از زمان آغاز تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین، فروش تسلیحات مسکو، از جمله در خاورمیانه، به شدت کاهش یافته است. کوتاهی مسکو در عمل به تعهدات خود برای تأمین هواپیماهای جنگی سوخو-۳۵ (Su-35) و سامانه‌های پدافند هوایی راهبردی اس-۴۰۰ (S-400) برای تهران نیز اعتبار کرملین را تضعیف کرده است. با ورود به صحنه برای پر کردن این خلأ، چین می‌تواند جای پای خود را در بازارهای تسلیحاتی بین‌المللی گسترش دهد و تسلیحات مورد نیاز ایران را برای بازسازی نیروهایش در اختیارش بگذارد.
رهبران ایران مدت‌هاست چین را به عنوان یک گزینه جایگزین بالقوه می‌بینند که می‌تواند تأثیر تحریم‌های آمریکا و سایر تلاش‌ها برای منزوی کردن رژیمشان را کاهش دهد. چین مقدار قابل توجهی از نفت خام ایران را با کمک ناوگان نفتکش‌های پنهان‌کار ایران خریداری می‌کند.
و در حالی که جمهوری اسلامی هرگز یک بازار تسلیحاتی حیاتی برای مجتمع صنعتی نظامی چین نبوده، پکن لطف‌های متعددی در حق سپاه پاسداران کرده است. در سال ۲۰۱۵، زمانی که واشنگتن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را با تهران امضا کرد، چین به ایران اجازه دسترسی به تجهیزات مکان‌یابی، ناوبری و زمان‌بندی با استفاده از سیستم ماهواره‌ای بیدو (BeiDou) را داد که معادل چینی سامانه موقعیت‌یاب جهانی (GPS) است که توسط آمریکا اداره می‌شود. در سال ۲۰۲۱، دستگاه نظامی ایران دسترسی کامل به سیستم بیدو را دریافت کرد. در همان سال، تهران و پکن یک توافقنامه ۲۵ ساله شراکت راهبردی جامع به ارزش ۴۰۰ میلیارد دلار امضا کردند.
Iran and China are two countries with ancient civilizations on the two sides of Asia that have the power to create a transformation in the region and the world. Implementing all the various dimensions of the strategic partnership agreement will help to pave the way for this. https://t.co/JLQE5Whh23
— Khamenei.ir (@khamenei_ir) August 31, 2025
دو کشور سال‌هاست که زیرساخت‌هایی را برای شکل‌دهی به روابط دفاعی دوجانبه خود به سطوح بالاتر فراهم کرده‌اند. اما تحریم‌های سازمان ملل قریب‌الوقوع یک تهدید مهم است. در اواخر ماه اوت، فرانسه، آلمان و بریتانیا اعلام کردند که به دلیل عدم پایبندی جمهوری اسلامی به توافق هسته‌ای، تحریم‌ها را دوباره برقرار خواهند کرد. ممکن است پکن نخواهد همکاری نظامی خود با ایران را در اوج تنش‌های هسته‌ای تهران با غرب گسترش دهد.
ارزیابی‌های زیر مجموعه‌ای از گزینه‌هایی را که اکنون در اختیار دو کشور قرار دارد، فهرست می‌کند. این‌ها توافقات انجام‌شده نیستند. اما این سیستم‌ها منعکس‌کننده اولویت‌های متقابل چین و ایران هستند.
رهبران ایران مدت‌هاست چین را به عنوان یک گزینه جایگزین بالقوه می‌بینند که می‌تواند تأثیر تحریم‌های آمریکا و سایر تلاش‌ها برای منزوی کردن رژیمشان را کاهش دهد.
هواپیماهای جنگنده: جی-۱۰سی
اسرائیل در طول جنگ ۱۲ روزه با ایران به برتری هوایی کامل دست یافت، و روسیه نیز به تعهد خود برای تأمین جت‌های جنگنده سوخو-۳۵ به جمهوری اسلامی عمل نکرده است. بنابراین، علاقه تهران به تأمین یک توافق هواپیمای جنگی با چین قابل درک است.
محتمل‌ترین سیستم، جی-۱۰سی، یک هواپیمای جنگی نسل ۴.۵ است. این هواپیمای چینی مجهز به رادار آرایه فازی فعال الکترونیکی (AESA) است و برای موشک‌های هوا به هوای پی‌ال-۱۵ فراتر از برد دید، که تا مسافت ۱۹۰ مایلی مؤثر هستند، گواهی گرفته است.
جی-۱۰سی در طول درگیری ماه مه ۲۰۲۵ بین هند و پاکستان خبرساز شد. گزارش‌های تأییدنشده ادعا کرده‌اند که این هواپیمای چینی اولین پیروزی‌های هوایی خود را در برابر نیروی هوایی هند به دست آورده و احتمالاً هواپیماهای جنگی چندمنظوره داسو رافال ساخت فرانسه یا جنگنده‌های میگ-۲۹ و سوخو-۳۰ام‌کی‌آی ساخت روسیه را سرنگون کرده است.
صرف نظر از صحت این گزارش‌ها، سهام شرکت‌های دفاعی چینی افزایش قابل توجهی یافت. جی-۱۰سی نمی‌تواند با قابلیت‌های تاکتیکی نسل پنجم اف-۳۵آ اسرائیل برابری کند. اما یک ناوگان کافی از جی-۱۰سی‌ها می‌تواند تهران را هم‌سطح با برخی از کشورهای ناتو قرار دهد.
پدافند هوایی اچ‌کیو-۹ و اچ‌کیو-۱۶
تهران همچنین ممکن است به دنبال تهیه سامانه‌های موشکی سطح به هوای چینی (SAM) برای بازسازی پدافند هوایی خود باشد. قابلیت‌های هوایی اسرائیل، معماری پدافند هوایی دوربرد و ارتفاع بالای ایران را که بر پایه‌های انواع اس-۲۰۰ و اس-۳۰۰ ساخت شوروی و بومی باور-۳۷۳ متمرکز بود، تحقیر کرد. نیروهای دفاعی اسرائیل به طور سیستماتیک این دارایی‌ها را از بین برده و یک فضای هوایی آزاد بر فراز ایران ایجاد کردند. مانند هواپیمای سوخو-۳۵، مسکو هنوز راه نجاتی برای پدافند هوایی ایران فراهم نکرده است.
در نتیجه، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران پیشاپیش سامانه‌های زمین به هوای چینی تهیه کرده است؛ به احتمال زیاد پدافند هوایی اچ‌کیو-۹، یک سیستم ترکیبی که موشک روسی اس‌ای-۲۰ را با فناوری‌های پیشرفته‌تر فرماندهی و کنترل، رادار و حسگر ترکیب می‌کند. این فناوری‌های پیشرفته شباهت‌هایی به دارایی‌های آمریکایی و حتی اسرائیلی دارند که پکن احتمالاً از طریق جاسوسی درباره آنها اطلاعات کسب کرده است.
روسیه به تعهد خود برای تأمین جت‌های جنگنده سوخو-۳۵ به جمهوری اسلامی عمل نکرده است. بنابراین، علاقه تهران به تأمین یک توافق هواپیمای جنگی با چین قابل درک است.
از آنجا که چین صنعت میکروالکترونیک پیشرفته‌تری نسبت به روسیه دارد، به احتمال زیاد اچ‌کیو-۹ در نسخه پایه خود حسگرهای بهتری نسبت به همتای روسی خود دارد. بنابراین، اگرچه سامانه سطح به هوای چینی یک راه‌حل قطعی نیست،اما یک شبکه متراکم از این پدافند می‌تواند فضای هوایی ایران را برای جنگنده‌های دشمن بسیار خطرناک‌تر کند.
موشک‌های ضدکشتی وای‌جی-۱۲
موشک‌های کروز ضدکشتی چینی وای‌جی-۱۲ ممکن است به زودی زرادخانه نظامی سپاه پاسداران را تقویت کنند. این موشک‌ها که مجهز به موتور رم‌جت است که آن را قادر می‌سازد با سرعت‌های بالا پرواز کند، اغلب به عنوان «ناوهواپیمابرکش» توصیف می‌شود که می‌تواند نیروی دریایی آمریکا را تهدید کند. وای‌جی-۱۲ به تهران یک قابلیت حیاتی برای جلوگیری از دسترسی به منطقه دریایی می‌دهد.
تهران همچنین می‌تواند بسیاری از مهمات پیشرفته‌ای را که نمی‌تواند به طور مستقیم به دست آورد، مهندسی معکوس کند، همانطور که در مورد موشک ضدکشتی چینی سی-۸۰۲ انجام داد. سپس جمهوری اسلامی این سامانه موشکی را که با نام «نور» بازسازی شده بود، به نیروی نیابتی خود، یعنی حزب‌الله در لبنان، منتقل کرد. این گروه از این موشک برای هدف قرار دادن کوروت ناو هانیت اسرائیل در سال ۲۰۰۶ استفاده کرد. حوثی‌ها، نیروی نیابتی تهران در یمن، همین موشک را با نام «المنذب ۲»، علیه کشتی‌های تجاری در دریای سرخ مستقر کرده‌اند.
موشک‌های بالستیک قطعات و اطلاعات
گزارش‌های اطلاعاتی که اخیراً درز کرده، نشان می‌دهد که چین با کمک به ایران برای بازسازی بازدارندگی موشکی تحلیل رفته‌اش موافقت کرده است. چین حتی پیش از جنگ ۱۲ روزه نیز به شدت در برنامه موشکی بالستیک ایران دخیل بود؛ در فوریه ۲۰۲۵، پکن ۱۰۰۰ تن پرکلرات سدیم، یکی از اجزای سوخت موشکی جامد، را به جمهوری اسلامی فروخت. این انتقال برای تأمین نیروی ۲۰۰ تا ۳۰۰ موشک حاج قاسم و خیبرشکن کافی است که تهران پیش از این برای حمله به اسرائیل از آنها استفاده کرده است. در آوریل ۲۰۲۵، وزارت خزانه‌داری آمریکا شش شرکت چینی و شش شهروند چینی را به دلیل نقش آنها در تأمین «مواد پیشران» برای موشک‌های سپاه پاسداران تحریم کرد.
اسرائیل سال‌هاست به دنبال از بین بردن موشک‌های بالستیک سوخت جامد تهران است؛ بر این اساس، اسرائیل مراکز تولید موشک ایران را در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ و همچنین پرتابگرهای متحرک آن را در طول جنگ ۱۲ روزه هدف قرار داد. برنامه‌ریزان دفاعی اسرائیل بدون شک از اینکه چین به ایران برای بازسازی این قابلیت‌ها کمک کند، ناراضی خواهند بود.
وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که یک شرکت ماهواره‌ای چینی، «چانگ گوانگ ستلایت تکنولوژی»، مستقیماً به شبه‌نظامیان حوثی تحت حمایت ایران کمک کرده است.
حمایت اطلاعاتی چین از حوثی‌ها
در آوریل ۲۰۲۵، وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که یک شرکت ماهواره‌ای چینی، «چانگ گوانگ ستلایت تکنولوژی»، مستقیماً به شبه‌نظامیان حوثی تحت حمایت ایران کمک کرده است. چانگ گوانگ، که مالک بزرگ‌ترین مجموعه ماهواره‌های تجاری چین در مدار به نام «جیلین-۱» است، اطلاعات تصویری برای کمک به عملیات این گروه تروریستی یمنی علیه کشتیرانی تجاری و نیروی دریایی آمریکا به آنها ارائه کرده است.
با وجود تعامل آمریکا با پکن در این زمینه، شرکت ماهواره‌ای به حمایت از حوثی‌ها ادامه داده است. بر اساس یک گزارش در سال ۲۰۲۴ در نشریه «واشنگتن پست»، سپاه پاسداران نیز روابطی با چانگ گوانگ—و با «مینو اسپیس تکنولوژی»، یک شرکت چینی دیگر—برای تأمین پشتیبانی از عملیات‌های اطلاعاتی و نظارتی فضایی برقرار کرده است. هر دو شرکت روابط نزدیکی با ارتش آزادی‌بخش خلق (PLA) و حزب کمونیست چین دارند. در سال ۲۰۲۳، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری، چانگ گوانگ را به دلیل ارائه پشتیبانی اطلاعات تصویری به شرکت نظامی خصوصی «واگنر» روسیه در اوکراین تحت اشغال، تحریم کرد.
در ازای حمایت پکن، حوثی‌ها کشتی‌های چینی را از حملات خود به ترافیک دریایی منطقه مستثنی کردند. این شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران همچنین داده‌های لحظه‌ای درباره عملکرد عملیاتی نیروی دریایی آمریکا در برابر موشک‌ها و پهپادها در اختیار حزب کمونیست چین قرار داده‌اند، داده‌هایی که ارتش آزادی‌بخش خلق (PLA) بدون شک آنها را در آماده‌سازی‌های خود برای یک رویارویی احتمالی در منطقه هند-اقیانوسیه لحاظ می‌کند.
حمایت چین از حوثی‌ها به غرب یادآوری می‌کند که وقتی پکن از جمهوری اسلامی حمایت می‌کند، از نیروهای نیابتی آن نیز حمایت می‌کند—و ممکن است به این کار ادامه دهد.
جلوگیری از تقویت تهدید ایران توسط چین
جمهوری خلق چین مدت‌هاست در خاورمیانه بر روی ریسمانی باریک حرکت می‌کند و به دنبال افزایش تجارت با شرکای محلی خود است و از درگیر شدن در مناقشات دیرینه اجتناب می‌کند. در سال ۲۰۲۳، چین حتی میانجی تنش‌زدایی بین عربستان سعودی و ایران بود که نقطه اوج نفوذ پکن در منطقه به شمار می‌رفت.
اگر ایران از رابطه خود با چین برای تقویت قابلیت‌های نظامی اختلال‌آفرین خود استفاده کند، جنگ ۱۲ روزه ممکن است تنها یک دست‌انداز کوچک برای رژیم ایران باشد، نه یک شکست قاطع.
اما درگیری جاری بین اسرائیل و ایران، تلاش‌های چین را پیچیده می‌کند. پکن فاقد وزنه دیپلماتیک لازم برای تبدیل شدن به ضامن اصلی امنیت منطقه است. علاوه بر این، روابط چین با اسرائیل از سال ۲۰۲۳ رو به وخامت گذاشته است. در حالی که دو کشور به تجارت ادامه می‌دهند، به نظر می‌رسد دوران همکاری عمیق چین و اسرائیل به پایان رسیده است.
با وجود شکست‌های متعدد، جمهوری اسلامی موفقیت‌هایی نیز داشته است. رژیم ایران به طور جزئی به پدافند هوایی اسرائیل نفوذ کرد، به یک پایگاه مهم آمریکا در خلیج حمله کرد و حاکمیت خود را در داخل کشور تا بحال حفظ کرد. ایران همچنین به تأمین‌کننده اصلی پهپاد و یک تأمین‌کننده عمده موشک‌های بالستیک برای تهاجم روسیه به اوکراین تبدیل شده است. ایران حتی کره شمالی را با پهپادهای شاهد مسلح می‌کند.
بنابراین، جمهوری اسلامی کماکان یک تهدید قدرتمند منطقه‌ای و بخش کلیدی از محور خصمانه و استبدادی است که شامل چین، روسیه و کره شمالی نیز می‌شود. به همین دلیل، واشنگتن و متحدانش باید روابط بین پکن و تهران را از نزدیک زیر نظر بگیرند. اگر ایران از رابطه خود با چین برای تقویت قابلیت‌های نظامی اختلال‌آفرین خود استفاده کند، جنگ ۱۲ روزه ممکن است تنها یک دست‌انداز کوچک برای رژیم ایران باشد، نه یک شکست قاطع.
