در اواسط ژوئن، پس از حملات تلافیجویانه ایران علیه اسرائیل، اردن با وضعیتی حساس روبرو شد که در آن هم باید حریم هوایی خود را دفاع میکرد و هم تعادل ظریف روابط منطقهای را حفظ مینمود.
عبور پهپادها و موشکهای ایرانی از آسمان اردن، موجب شد تا این کشور حداقل ۳۰ پهپاد و شماری از موشکهای ایرانی را رهگیری کند. اردن تأکید کرد که اقداماتش صرفاً برای دفاع از حاکمیت ملی بوده و با پشتیبانی سامانههای پاتریوت تأمینشده توسط آمریکا و اطلاعات همکاریهای ناتو انجام شده است.
با این حال، این تصمیم بحثبرانگیز شد. بسیاری از شهروندان اردنی از دخالت در هدفگیری پهپادهای ایرانی که به اردن حمله نمیکردند، انتقاد کردند و از احتمال همسویی ضمنی با اسرائیل ابراز نگرانی کردند. برخی دیگر این رهگیری را اقدامی ضروری برای حفاظت از حاکمیت دانستند. این واکنشهای متفاوت داخلی، چالش همیشگی حفظ امنیت در برابر افکار عمومی را نشان داد.
در آن زمان، پادشاهی اردن علناً حملات به ایران را محکوم کرد. وزیر امور خارجه ایمن صفدی، حملات اسرائیل را «تجاوز به حاکمیت ایران» خواند و پادشاه عبدالله دوم نیز آنها را غیرقابل قبول توصیف کرد. با این حال، امان همچنان بر رهگیری موشکها و پهپادهای تهدیدکننده اسرائیل پایبند بود و این امر نشاندهنده تعهد اردن به توافقها و امنیت منطقهای بود.
اقدام اردن برای رهگیری تهدیدهای ایرانی با حمایت سامانههای پاتریوت آمریکا و اطلاعات ناتو انجام شد و بحثهای داخلی و منطقهای گستردهای به همراه داشت.
ایران به اقدامات دفاعی اردن واکنش شدیدی نشان داد و این کشور را متهم به همسویی با اسرائیل کرد. جریانهای سختگیر تهران امان را متهم به تسهیل عملیات اسرائیل نمودند، در حالی که برخی تحلیلگران امنیتی اسرائیل، اردن را شریک استراتژیک در این بحران دانستند. این واکنشها پیچیدگی ژئوپلیتیکی گستردهای را در تقابل ایران و اسرائیل نشان داد.
تلاشهای تاریخی اردن در دیپلماسی منطقهای بار دیگر مورد آزمون قرار گرفت. روابط تهران و امان از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ایران متناوب بوده است و دورههای تعامل با تغییرات سیاسی در ایران قطع میشد. پادشاه عبدالله دوم در سال ۲۰۰۳ به دعوت رئیسجمهور وقت ایران، محمد خاتمی، به تهران سفر کرد تا به فصل تازهای در روابط دوجانبه دست یابد، اما این thaw کوتاهمدت بود و دولتهای بعدی ایران، سیاست بازشدن روابط را معکوس کردند و رسانههای سختگیر علیه اردن شدت گرفتند.
موقعیت امان با محدودیتهایی همراه است که ناشی از توافقهای دفاعی، از جمله حمایتهای آمریکا و ناتو است و انعطافپذیری این کشور را کاهش میدهد. با وجود این اتحادها، اردن تلاش میکند نقش بیطرفانه خود را در مناقشات منطقهای حفظ کند، کاری که با نزدیکی به هر دو قدرت ایران و اسرائیل و تعهدات نظامی و اطلاعاتی آن پیچیده شده است.
حملات ژوئن همچنین بیاعتمادی ایران به اردن را نشان داد، چرا که تهران هرگونه همسویی با کشورهای عربی که روابط خود با اسرائیل را عادی میکنند، مشکوک میداند. رسانههای محافظهکار ایرانی اقدامات دفاعی اردن را نقد کردند و جریانهای سختگیر تهران همچنان پادشاهی هاشمی را محکوم میکنند. این تنش، تلاشهای اردن برای ایفای نقش میانجیگری میان قدرتهای منطقهای را پیچیده میسازد.
از منظر منطقهای، رهگیری پهپادهای ایرانی توسط اردن هم اقدامی امنیتی و هم سیگنالی دیپلماتیک بود. امان با جلوگیری از عبور موشکها به خاک اسرائیل و همزمان محکوم کردن حملات به ایران، سعی کرد بیطرفی خود را نشان دهد. با این حال، ناظران داخلی و بینالمللی برداشتهای متفاوتی داشتند و برخی از امکان حفظ بیطرفی اردن در میان تنشهای فزاینده شک کردند.
کشور تلاش میکند میان دفاع از حاکمیت، حمایت از متحدان و مدیریت تنشها با ایران و اسرائیل تعادل ایجاد کند و نقش میانجیگری منطقهای خود را حفظ کند.
راهبرد دفاع هوایی اردن به مرکز توجه تبدیل شد. نیروهای مسلح این کشور تهدیدات را بدون درگیری مستقیم با ایران خنثی کردند، اما بحث عمومی نشان داد که حتی اقدامات دفاعی میتواند کشور را در مناقشهای گستردهتر درگیر کند.
تلاشهای دیپلماتیک اردن ادامه دارد. امان با تهران بهطور غیررسمی ارتباط برقرار میکند تا از سوءتفاهمها جلوگیری کند و همزمان با شرکای اسرائیلی و آمریکایی شفاف عمل نماید. همکاری امنیتی با ناتو و اشتراک اطلاعات با متحدان غربی برای کاهش خطرات ناشی از تشدید تنشها صورت میگیرد.
با این اقدامات، اردن با معضل مداوم مواجه است: چگونه حاکمیت و منافع داخلی را حفظ کند بدون آنکه به نظر برسد طرفی را گرفته است. اقدامات این کشور نشاندهنده توازن دقیق میان دفاع از آسمان خود و حفظ روابط با هر دو قدرت ایران و اسرائیل است، در محیطی که با سوءظن و ائتلافهای متغیر مشخص میشود.
واکنش اردن به بحران ایران و اسرائیل نمونهای از دشواری دیپلماسی یک کشور کوچک در منطقهای ناپایدار است. با رهگیری موشکها و پهپادها، محکوم کردن حملات و ادامه گفتگوهای پشت پرده با تهران، اردن میکوشد امنیت ملی و نقش میانجیگری منطقهای خود را حفظ کند. حوادث ژوئن نشان داد حتی اقدامات دفاعی ساده پیامدهای سیاسی پیچیدهای دارد که بر ادراک داخلی و بینالمللی تأثیر میگذارد.
توازن اردن همچنان ادامه دارد. پادشاهی باید افکار عمومی، تعهدات امنیتی و فشارهای دیپلماتیک را بهدقت بسنجند. موفقیت اردن در حفظ اعتبار نزد متحدان، نمایش بیطرفی به قدرتهای منطقهای و جلوگیری از تشدید بحران در مرزها خلاصه میشود. حوادث ژوئن و پاسخ اردن، شکنندگی مسیر این کشور میان تقاضاهای رقابتی ژئوپلیتیک را بهوضوح نشان داد و دینامیک پیچیده نقش اردن در خاورمیانه را آشکار ساخت.