شورای امنیت امنیت سازمان در روز جمعه، ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵، با رد پیش‌نویس یک قطعنامه کلیدی، راه را برای بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران هموار کرد.
این قطعنامه از سوی کره جنوبی، به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت، در اوایل ماه سپتامبر به اعضای شورا ارائه شده بود. قطعنامه‌ای که توسط کره جنوبی ارائه شد، پیش‌نویسی بود که به طور مشخص قصد داشت لغو تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را به صورت دائمی حفظ کند.
خلاصه‌ای از این متن را بشنوید:
ارائه این قطعنامه یک گام قانونی و مطابق برویه‌ای بود که در «مکانیسم ماشه» پیشبینی شده بود. بر اساس متن پیش‌نویس قطعنامه، هدف اصلی این بود که لغو تحریم‌هایی که ایران تحت برجام از آن بهره‌مند شده بود، پایدار باقی بماند و از بازگشت خودکار آنها جلوگیری شود.
در واقع، این قطعنامه به عنوان پاسخی مستقیم به فرآیند فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی (E3) در ۲۸ اوت ۲۰۲۵، ارائه شد.
مطابق با شرایط قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل، هنگامی که این مکانیسم فعال می‌شود، شورای امنیت باید در مورد قطعنامه‌ای برای ادامه لغو تحریم‌ها رأی‌گیری کند. اگر این قطعنامه نتواند رأی کافی را به دست آورد و تصویب نشود، تحریم‌ها به صورت خودکار بازمی‌گردند.
هدف اصلی قطعنامه پیشنهاد شده از سوی کره جنوبی این بود که لغو تحریم‌هایی که ایران تحت برجام از آن بهره‌مند شده بود، پایدار باقی بماند و از بازگشت خودکار آنها جلوگیری شود.
بنابراین، پیش‌نویس کره جنوبی برای نجات این روند و جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها طراحی شده بود.
اما در رای‌گیری ۱۹ سپتامبر این قطعنامه با ۹ رای مخالف و ۴ رای موافق، تصویب نشد. این امر به معنای آن است که مکانیسم ماشه اجرا خواهد شد و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به صورت خودکار و بدون نیاز به تصویب شورای امنیت بازخواهند گشت.
چین، روسیه، پاکستان و الجزایر به این قعطنامه رای موافق دادند، در حالی که نُه کشور از جمله ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه به آن رأی منفی و دو کشور رأی ممتنع دادند.
ناکام ماندن این طرح به این معنی است که بر اساس مکانیسم «ماشه» که به عنوان یک اهرم فشار در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت گنجانده شده بود، تحریم‌های بین‌المللی پس از پایان مهلت قانونی، به صورت خودکار و بدون نیاز به رأی‌گیری جدید، بازخواهند گشت.
با این حال، استفاده از اهرم مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی و حمایت آمریکا از آنها، با مخالفت چین و روسیه روبرو شده بود که آن را اقدامی سیاسی و غیرحقوقی می‌دانند.
بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به این معناست که تمام محدودیت‌هایی که پیش از برجام علیه ایران اعمال شده بود، دوباره به اجرا در می‌آیند. این تحریم‌ها تنها مربوط به برنامه هسته‌ای نیستند، بلکه ابعاد گسترده‌ای را در بر می‌گیرند که می‌تواند اقتصاد و روابط خارجی ایران را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
یکی از مهم‌ترین بخش‌های این تحریم‌ها، ممنوعیت تسلیحاتی است که فروش، انتقال یا تأمین مستقیم یا غیرمستقیم تجهیزات نظامی سنگین مانند تانک‌های جنگی، هواپیماهای نظامی، کشتی‌های جنگی، و سامانه‌های موشکی به ایران را ممنوع می‌کند.
علاوه بر این، تحریم‌های مالی و اقتصادی نیز دوباره فعال می‌شوند که شامل محدودیت در تراکنش‌های بانکی بین‌المللی، مسدود شدن دارایی‌های افراد و نهادهای ایرانی در فهرست سیاه و محدودیت در خدمات مالی می‌شود. حتی ممنوعیت‌های سفر برای افراد کلیدی مرتبط با برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران نیز دوباره اعمال خواهد شد.
بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به این معناست که تمام محدودیت‌هایی که پیش از برجام علیه ایران اعمال شده بود، دوباره به اجرا در می‌آیند.
موضع‌گیری کشورها در این رأی‌گیری ریشه در منافع و استراتژی‌های پیچیده آنها دارد. کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده و سه کشور اروپایی، معتقدند که ایران با نقض تعهدات هسته‌ای خود، از جمله افزایش سطح غنی‌سازی و کاهش نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، برجام را زیر پا گذاشته است.
از دید آنها، فعال‌سازی مکانیسم ماشه تنها راه قانونی و مؤثر برای اعمال فشار بین‌المللی و وادار کردن ایران به رعایت قوانین است و این اقدام را یک ضرورت برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای می‌دانند.
در مقابل، چین و روسیه به شدت با این رویکرد مخالف هستند. آنها استدلال می‌کنند که اقدام یک‌جانبه آمریکا در خروج از برجام و سپس تلاش برای فعال کردن مجدد تحریم‌ها، از نظر حقوقی مکانیسم ماشه را بی‌اعتبار کرده است.
از دید پکن و مسکو، سه کشور اروپایی نیز با عدم تسهیل روابط اقتصادی و تجاری با ایران به تعهدات خود عمل نکرده است. بنابراین، آنها این اقدام را نوعی استفاده نامشروع از مکانیسم سازمان ملل برای پیشبرد دستور کار سیاسی غرب می‌دانند که می‌تواند اصول چندجانبه‌گرایی و اقتدار شورای امنیت را تضعیف کند.
چین و روسیه می‌گویند اقدام یک‌جانبه آمریکا در خروج از برجام و سپس فعال کردن مجدد تحریم‌ها، از نظر حقوقی مکانیسم ماشه را بی‌اعتبار کرده است.
چین و روسیه منافع اقتصادی و تجاری قابل توجهی در ایران دارند که با بازگشت تحریم‌ها به خطر می‌افتد و همین امر یکی از دلایل اصلی مخالفت آن‌هاست.
موضع‌گیری برخی از اعضای غیردائمی شورای امنیت نیز قابل توجه است. برای مثال، رأی منفی سومالی که عضو دوره‌ای شورای امنیت است، بازتابی از وابستگی‌های دیپلماتیک و مالی این کشور به قدرت‌های غربی است.
سومالی برای مبارزه با تروریسم و پروژه‌های توسعه‌ای خود به کمک‌های حیاتی ایالات متحده و کشورهای اروپایی وابسته است و رأی این کشور در راستای هم‌سویی با این شرکای کلیدی تفسیر می‌شود.
در نهایت، با وجود اینکه از نظر فنی، با رد این قطعنامه، تحریم‌ها باید به صورت خودکار بازگردند، اما کارشناسان معتقدند که واقعیت سیاسی از این هم پیچیده‌تر است.
کشورهایی مانند چین و روسیه به صراحت اعلام کرده‌اند که تحریم‌هایی را که از نظر آنها نامشروع هستند، به رسمیت نخواهند شناخت و از آنها تبعیت نخواهند کرد.
این موضوع به این معناست که حتی در صورت بازگشت تحریم‌ها، اجرای آنها با چالش‌های بزرگی روبرو خواهد شد و اثرگذاری آنها ممکن است محدود شود.
تحلیلگران می‌گیوند با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران یک رویارویی اجتناب‌ناپذیر در صحنه بین‌المللی شکل خواهد گرفت و سرنوشت پرونده هسته‌ای ایران را احتمالا پیچیده‌تر از قبل خواهد کرد.
