تهران و مسکو آماده امضای توافقی در روزهای آتی هستند که بر اساس آن، روسیه نیروگاه‌های هسته‌ای جدیدی در ایران خواهد ساخت.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، در گفتگو با خبرگزاری دولتی ایران (ایرنا) این توافق را تأیید کرد. روسیه و ایران از دیرباز در زمینه انرژی هسته‌ای با یکدیگر همکاری داشته‌اند.
خلاصه‌ای از این متن را بشنوید:
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران روز دوشنبه برای ریاست هیئتی در «هفته اتمی جهانی» وارد مسکو شد و اعلام کرد که سفر او شامل بازدید از کارخانه‌ها و دیدار با مؤسسات علمی و تحقیقاتی با هدف تقویت همکاری‌ها خواهد بود.
او بر برنامه ایران برای تولید ۲۰ هزار مگاوات برق از طریق انرژی هسته‌ای تأکید کرد که در آن، نقشی کلیدی به روسیه برای توسعه نیروگاه‌های جدید محول شده است.
به گفته اسلامی، ساخت واحدهای دوم و سوم نیروگاه هسته‌ای بوشهر نیز در حال حاضر در دست اقدام است. نیروگاه بوشهر، واقع در سواحل خلیج فارس ایران، ابتدا در دهه ۱۹۷۰ با کمک آلمان آغاز شد، اما تکمیل آن با حمایت روسیه انجام گرفت و آن را به اولین و تنها تأسیسات هسته‌ای عملیاتی ایران تبدیل کرد.
توافق تازه تهران و مسکو برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای جدید، نشانه‌ای از تعمیق روابط استراتژیک دو کشور تحت تحریم و تلاشی برای دور زدن محدودیت‌های غرب تلقی شده است.
محمد اسلامی تأکید کرد که این پروژه‌ها برای تهران و مسکو یک اولویت محسوب می‌شوند و مذاکرات در حال انجام، انتظار می‌رود که پیشرفت در آنها را تسریع بخشد.
تعمیق روابط
بسیاری از رسانه‌های غربی، این توافق را به عنوان یک نشانه آشکار از تعمیق روابط استراتژیک میان ایران و روسیه تلقی کرده‌اند. با توجه به اینکه هر دو کشور تحت تحریم‌های سنگین بین‌المللی قرار دارند، این توافق به عنوان تلاشی برای دور زدن محدودیت‌ها و ایجاد یک محور همکاری جدید در برابر فشارهای غرب تفسیر شده است.
این رسانه‌ها معتقدند که همکاری هسته‌ای و نظامی، به مسکو و تهران این امکان را می‌دهد که استقلال خود را در برابر قدرت‌های غربی تقویت کنند.
گسترش ظرفیت انرژی هسته‌ای همچنان یک اولویت اصلی برای تهران است، در حالی که مشارکت مسکو، نقش این کشور را در زیرساخت‌های انرژی و پروژه‌های صنعتی گسترده‌تر ایران تقویت می‌کند.
این توافق در میانه تنش‌های فزاینده منطقه‌ای صورت می‌گیرد. در طول جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل در اوایل سال جاری، ایالات متحده سه سایت هسته‌ای ایران را بمباران کرد که این امر آسیب‌پذیری زیرساخت‌های هسته‌ای ایران و اهمیت استراتژیک این موضوع را برای تمام طرف‌های درگیر نشان داد.
در این شرایط، همکاری تهران با مسکو، با توجه به پیامدهای آن برای تولید انرژی، امنیت منطقه‌ای و آرایش گسترده‌تر ژئوپلیتیک در خاورمیانه، از سوی بازیگران بین‌المللی به دقت زیر نظر گرفته می‌شود.
واکنش‌ها
این توافق در زمانی حساس اعلام شده که بحث بر سر بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران (مکانیسم ماشه) به اوج خود رسیده است.
رسانه‌هایی مانند گاردین و نیوزویک، این توافق را با وضعیت کنونی مذاکرات هسته‌ای مرتبط دانسته‌اند. آنها معتقدند که این اقدام، تلاش‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه را پیچیده‌تر می‌کند و ممکن است به عنوان اهرمی از سوی ایران برای نشان دادن بی‌اثر بودن تحریم‌ها استفاده شود.
از دیدگاه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) و برخی اندیشکده‌ها نیز این توافق در بحبوحه کاهش شفافیت در برنامه هسته‌ای ایران، نگرانی‌ها را افزایش داده است.
این همکاری، در درازمدت ایران را در زمینه انرژی به فناوری و خدمات روسیه وابسته می‌سازد و در عین حال نفوذ و اهرم سیاسی مسکو در برابر تهران را افزایش می‌دهد.
گزارش‌ها حاکی از آن است که پس از حملات هوایی اخیر به سایت‌های هسته‌ای ایران و محدود شدن دسترسی بازرسان آژانس، توانایی جامعه بین‌المللی برای نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران کاهش یافته است.
این توافق جدید می‌تواند نظارت بر این فعالیت‌ها را دشوارتر کند و به نگرانی‌ها در مورد اهداف صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران دامن بزند.
روزنامه‌هایی مانند مسکو تایمز و دیگر رسانه‌های روسی، بر نقش روسیه به عنوان یک بازیگر مستقل و مهم در این صحنه تأکید کرده‌اند. آنها این توافق را نمادی از توانایی مسکو در پیشبرد پروژه‌های بزرگ با وجود تحریم‌ها می‌دانند.
از نگاه این رسانه‌ها، روسیه با این اقدام، نشان می‌دهد که به همکاری با ایران ادامه می‌دهد و از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای حمایت می‌کند.
از دیدگاه مسکو، توافق هسته‌ای با تهران یک حرکت مهم در استراتژی گسترده‌تر مقابله با نفوذ ایالات متحده و متحدانش است. در شرایطی که روسیه خود تحت تحریم‌های سنگین قرار دارد، این توافق نشان می‌دهد که مسکو در انزوای کامل نیست و می‌تواند با کشورهایی که نیز با غرب در تقابل قرار دارند، همکاری‌های بزرگ و استراتژیک تعریف کند.
رسانه‌های غربی می‌گویند ین همکاری به هر دو کشور کمک می‌کند تا در برابر فشارهای اقتصادی و سیاسی غرب مقاومت کنند و این پیام را ارسال می‌کند که تحریم‌ها نمی‌تواند مسیر توسعه آنها را به طور کامل متوقف سازد.
شراکت بلندمدت
مشارکت روسیه در ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای جدید در ایران، به مسکو نفوذ قابل توجهی در زیرساخت‌های حیاتی انرژی ایران می‌دهد. این نفوذ تنها به بخش ساخت‌وساز محدود نمی‌شود، بلکه شامل تأمین سوخت هسته‌ای، نگهداری فنی و مدیریت چرخه عمر نیروگاه‌ها نیز می‌شود.
این نوع همکاری، یک شراکت بلندمدت ایجاد می‌کند که تهران را برای تأمین امنیت انرژی خود، به فناوری و خدمات روسیه وابسته می‌سازد. این وابستگی، به روسیه امکان می‌دهد که اهرم‌های سیاسی و دیپلماتیک بیشتری در مقابل ایران داشته باشد.
روسیه از سال‌ها پیش یکی از بازیگران اصلی در مذاکرات هسته‌ای بوده است. با امضای این توافق جدید، روسیه به جامعه بین‌الملل، به ویژه به کشورهای غربی، پیامی آشکار می‌فرستد مبنی بر اینکه فارغ از نتیجه مذاکرات مربوط به «مکانیسم ماشه»، مسکو به همکاری‌های خود با ایران ادامه خواهد داد.
رسانه‌های غربی می‌گویند توافق تازه، نظارت بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای ایران را دشوارتر می‌کند و تلاش‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل را پیچیده‌تر می‌سازد.
این اقدام می‌تواند تلاش‌های غرب برای انزوای کامل ایران را با چالش جدی مواجه می‌کند و نشان می‌دهد که حتی در صورت بازگشت تحریم‌ها، ایران راه‌های جایگزین برای ادامه برنامه هسته‌ای خود دارد.
به باور برخی کارشناسان توافق جدید موضع مذاکره‌کنندگان ایرانی را نیز تقویت می‌کند، زیرا آنها می‌توانند با اطمینان بیشتری وارد مذاکره شوند که در صورت شکست، پشتیبانی روسیه را از دست نخواهند داد.
برای روسیه نیز این توافق منافع اقتصادی و تکنولوژیک مستقیمی دارد. شرکت‌های دولتی هسته‌ای روسیه، به ویژه روس‌اتم، قراردادهای پرسودی را برای ساخت نیروگاه‌ها به دست می‌آورند.
این امر به روسیه اجازه می‌دهد تا فناوری پیشرفته هسته‌ای خود را صادر کرده و در بازارهای جهانی رقابت کند. در نهایت، این همکاری به عنوان یک منبع درآمد مهم در شرایط تحریم‌های اقتصادی عمل می‌کند.
نقش روسیه در تکمیل نیروگاه بوشهر در گذشته، نمونه‌ای بارز از این همکاری‌های سودآور و استراتژیک است که اکنون در پروژه‌های جدید نیز ادامه خواهد یافت.
گردهمایی «هفته اتمی جهانی» از ۲۵ تا ۲۸ سپتامبر در مسکو برگزار خواهد شد و نمایندگان کشورهای در حال توسعه برنامه‌های هسته‌ای، رهبران صنعت و رؤسای شرکت‌های بزرگ را گرد هم می‌آورد.
انتظار می‌رود نتایج این گردهمایی، بر توسعه هسته‌ای ایران، تعیین نقش روسیه در این بخش و شکل‌دهی به نظارت گسترده‌تر بین‌المللی بر فعالیت‌های هسته‌ای در خاورمیانه تأثیر بگذارد.
