نخستین حضور و سخنرانی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک به سرعت در صدر اخبار رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفت. این سخنرانی در شرایطی ایراد شد که ایران با فشارهای شدید اقتصادی، تهدید بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و تنش‌های منطقه‌ای پس از جنگ اخیر با اسرائیل روبه‌رو است.
پزشکیان در آغاز سخنان خود تلاش کرد تصویری متفاوت از سیاست‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ارائه دهد. او تأکید کرد که ایران «هرگز به دنبال ساخت بمب هسته‌ای نبوده و نخواهد بود» و مدعی شد که برنامه هسته‌ای کشور صرفاً ماهیت صلح‌آمیز دارد.
خلاصه‌ای از این متن را بشنوید:
این جمله کلیدی بلافاصله به تیتر اصلی خبرگزاری‌هایی مانند رویترز و آسوشیتدپرس تبدیل شد، زیرا در زمانی مطرح شد که تنها چند روز به پایان ضرب‌الاجل اروپا برای همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باقی مانده است.
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران نیز در تازه‌ترین سخنانش بار دیگر بر فتوای خود مبنی بر «حرام بودن سلاح هسته‌ای» اشاره کرد و گفت ایران به دنبال ساخت بمب اتمی نیست.
مسعود پزشکیان در نخستین سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل تأکید کرد ایران «هرگز به دنبال ساخت بمب هسته‌ای نبوده و نخواهد بود».
رهبر ایران اما بر ادامه برنامه هسته‌ای ایران و حق این کشور برای غنی‌سازی اورانیوم تأکید کرد و گفت که جمهوری اسلامی غنی‌سازی را «به هیچ وجه» متوقف نخواهد کرد و این فناوری را لازمه توسعه علمی، پزشکی، کشاورزی و صنعتی کشور دانست.
خامنه‌ای با رد مذاکره مستقیم با ایالات متحده تأکید کرد که واشنگتن و متحدانش قصد دارند با فشار و تهدید، ایران را وادار به عقب‌نشینی کنند، اما این مسیر «بن‌بست» است و جمهوری اسلامی تسلیم نخواهد شد.
مسعود پزشکیان نیز در سخنرانی کشورهای اروپایی عضو توافق هسته‌ای – بریتانیا، فرانسه و آلمان – را به «رفتار غیرقانونی و بی‌حسن‌نیت» متهم کرد و گفت این کشورها تحت فشار آمریکا عمل کرده‌اند.
او تاکید کرد که غرب با بدعهدی‌های مکرر باعث بی‌اعتمادی شده و اگر امروز بن‌بستی وجود دارد، مسئولیت اصلی آن متوجه طرف‌های غربی است.
بخش دیگری از سخنان پزشکیان به سیاست‌های ایالات متحده و اسرائیل اختصاص داشت. او حملات این دو کشور در منطقه را «ضربه‌ای سنگین به روند صلح» توصیف کرد و مدعی شد که ایران در مقابل چنین اقداماتی ایستادگی خواهد کرد.
خبرگزاری آسوشیتدپرس نوشته که رئیس‌جمهور ایران تلاش داشت ضمن انتقاد از دشمنان منطقه‌ای و بین‌المللی، خود را در جایگاه مدافع ثبات معرفی کند.
پزشکیان همچنین نسبت به احتمال بازگشت تحریم‌های سازمان ملل هشدار داد. او گفت که ایران «توان مقابله با فشارهای تازه را دارد» و در عین حال از کشورهای اروپایی خواست برای جلوگیری از بحرانی جدید وارد عمل شوند.
این در حالی است که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، همزمان در حاشیه مجمع عمومی تأکید کرده بود که «ایران تنها چند ساعت برای همکاری با آژانس فرصت دارد و در غیر این صورت تحریم‌ها به‌طور خودکار فعال می‌شوند.»
روزنامه گاردین بریتانیا این همزمانی را نشانه‌ای از شکاف عمیق میان مواضع تهران و اروپا دانست. این روزنامه نوشته نوشته که دولت ایران امیدوار است که با نشان دادن تمایل به مذاکره و تأکید بر صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای، مانع از فعال شدن مکانیسم ماشه شود؛ اما اختلافات بنیادین بر سر دسترسی‌های آژانس و فعالیت‌های موشکی ایران حل نشده باقی مانده است.
برخی رسانه‌ها سخنرانی پزشکیان را بیشتر «دفاعی و نمادین» خواندند. رویترز نوشت که اگرچه رئیس‌جمهور ایران تلاش کرد پیام صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای را منتقل کند، اما در عمل تغییری در مواضع بنیادین تهران مشاهده نشد.
این خبرگزاری افزود که فاصله اندکی تا بازگشت تحریم‌ها باقی مانده و سخنان پزشکیان احتمالاً تأثیر عملی بر روند دیپلماتیک نخواهد گذاشت.
آسوشیتدپرس هم با اشاره به همین نکته نوشته که این سخنرانی بیش از آن‌که برای جامعه جهانی پیام تازه‌ای داشته باشد، با هدف ارسال پیام به داخل ایران ایراد شد؛ پیامی مبنی بر اینکه دولت در برابر فشارهای خارجی کوتاه نخواهد آمد.
رسانه‌های بین‌المللی سخنان پزشکیان را بیشتر «دفاعی و نمادین» دانستند و نوشتند که تغییر واقعی در مواضع بنیادین جمهوری اسلامی دیده نمی‌شود.
با این حال، همزمان با این سخنرانی، نرخ برابری دلار در بازار آزاد ایران به بالاترین سطح تاریخی رسید و ارزش ریال بار دیگر سقوط کرد؛ نشانه‌ای از اینکه فشارهای اقتصادی بر زندگی روزمره ایرانیان همچنان ادامه دارد.
در بیرون از ساختمان سازمان ملل هم جمعیتی از معترضان ایرانی مقیم آمریکا با پلاکاردهایی تجمع کرده بودند که روی آنها نوشته شده بود «او نماینده ما نیست».
در همین حال، رسانه‌های محافظه‌کار در آمریکا واکنش عمدتا سردتری داشتند. آنها سخنان پزشکیان را «ادامه همان روایت قدیمی جمهوری اسلامی» توصیف کردند و گفتند هیچ نشانه‌ای از انعطاف واقعی در مواضع ایران دیده نمی‌شود.
شبکه‌های تلویزیونی آمریکایی بیشتر بر اعتراضات در مقابل ساختمان سازمان ملل تمرکز کردند و آن را یادآور شکاف میان دولت ایران و بخش بزرگی از جامعه ایرانی خارج از کشور دانستند.
به طور کلی، سخنرانی رئیس‌جمهور ایران در سازمان ملل بازتابی از موقعیت پیچیده کنونی جمهوری اسلامی بود: از یک سو تأکید بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای و درخواست برای رفع فشارها، و از سوی دیگر، هشدار نسبت به بازگشت تحریم‌ها و حمله به منتقدان منطقه‌ای و بین‌المللی.
واکنش‌ها نشان داد که اعتماد جامعه جهانی به این اظهارات بسیار محدود است و اغلب تحلیلگران، سخنان پزشکیان را بیش از آن‌که یک تغییر واقعی در سیاست‌های ایران بدانند، اقدامی تبلیغاتی و تدافعی قلمداد کردند.
