مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، در گفت‌وگو با شبکه ان‌بی‌سی نیوز آمریکا، بار دیگر با اجبار حجاب و برخوردهای سختگیرانه پس از اعتراضات مخالفت کرد؛ موضعی که او را در برابر جناح‌های تندرو در جمهوری اسلامی قرار می‌دهد.
او در پاسخ به پرسشی درباره مهسا امینی، جوانی که سه سال پیش پس از بازداشت توسط گشت ارشاد جان باخت، گفت: «انسان‌ها حق انتخاب دارند.» مرگ او در سال ۲۰۲۲ موجی از اعتراض‌های سراسری را برانگیخت که پایه‌های حکومت را به لرزه درآورد.
خلاصه‌ای از این متن را بشنوید:
پزشکیان تأکید کرد مدیریت داخلی و اجرای قوانین در این زمینه مناسب نبوده و یادآور شد در سخنرانی‌هایی در مساجد گفته بود «این اتفاق نباید رخ می‌داد.» با وجود انتقادهای مکرر او از مقام‌های رسمی و نیروهای امنیتی، رئیس‌جمهوری همچنین گفت که مسائل ایران از سوی جهان «بزرگ‌نمایی» می‌شود. او در عین حال افزود: «البته هر جان انسانی بی‌قیمت است. اما هر روز صدها نفر در لبنان، غزه، فلسطین، یمن و سوریه کشته می‌شوند؛ چرا کسی توجهی نمی‌کند؟»
با این حال، ناظران معتقدند اختیارات پزشکیان برای مهار نیروهای امنیتی اندک است. گزارش‌های نهادهای حقوق بشری حاکی از آن است که این نیروها جنگ اخیر با اسرائیل را بهانه‌ای برای بازداشت گسترده اقلیت‌های قومی و مذهبی و مهاجران افغان قرار داده‌اند.
پزشکیان گفت مدیریت و اجرای قوانین درباره حجاب «مناسب نبوده» و تأکید کرد که مرگ مهسا امینی «نباید رخ می‌داد».
برنامه هسته‌ای ایران
بخش دیگری از مصاحبه به فعالیت‌های هسته‌ای ایران اختصاص داشت. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد در سایتی زیرزمینی به نام «کوه کلنگ‌گَز لا» در نزدیکی نطنز، فعالیت‌های ساختمانی گسترده‌ای در جریان است. این سایت در بمباران ماه ژوئن توسط آمریکا و اسرائیل هدف قرار نگرفته بود. تصاویر از احداث حصار امنیتی، ساخت ورودی بتنی تونل و انباشت خاک حکایت دارد که به گفته کارشناسان نشانگر حفاری و توسعه تاسیسات زیرزمینی است.
جوزف راجرز، پژوهشگر مرکز مطالعات راهبردی، گفت این اقدامات نشانه‌ای از تلاش ایران برای ایجاد سایتی بسیار عمیق و مستحکم است. جفری لوئیس از مرکز مطالعات منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نیز تأکید کرد: «آنها به زیر زمین می‌روند. شاید در میز مذاکره حاضر شوند، اما بدون تردید در حال رفتن به زیر زمین هستند.»
پزشکیان در واکنش به این گزارش‌ها اعلام کرد که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌توانند از ایران بازدید کنند و تصاویر ماهواره‌ای به تنهایی کافی نیست. او پرسید: «آیا بهتر و قابل‌اعتمادتر نیست که بازرسی‌ها حضوری و در محل باشد؟»
در همین حال، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، تأکید کرد ایران درباره موشک‌های بالستیک و غنی‌سازی با آمریکا مذاکره نخواهد کرد. در مجلس نیز نمایندگان تندرو خواستار دستیابی به سلاح هسته‌ای شده‌اند. ایران اکنون اورانیوم را تا سطح نزدیک به سلاح غنی می‌کند، هرچند پزشکیان با استناد به فتوای رهبر جمهوری اسلامی گفت ساخت سلاح هسته‌ای «حرام» است و ایران هیچ‌گاه به دنبال آن نخواهد رفت.
مصاحبه در شرایطی انجام شد که شورای امنیت سازمان ملل متحد پیشنهاد روسیه و چین برای تعویق بازگشت تحریم‌ها را رد کرد. به این ترتیب، تحریم‌ها دوباره اعمال خواهد شد، موضوعی که می‌تواند موقعیت پزشکیان و وزیر خارجه‌اش عباس عراقچی را تضعیف کند. علی واعظ از گروه بحران بین‌المللی گفت: «بیش از یک سال از ریاست‌جمهوری پزشکیان گذشته و مرزهای تغییر جدی در سیستمی که در نیمه‌راه متوقف شده، آشکار شده است.»
پزشکیان تصاویر ماهواره‌ای درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران را «بزرگ‌نمایی» دانست و از بازرسان آژانس دعوت کرد برای بازرسی حضوری به ایران بیایند.
تنش‌های منطقه‌ای و آمریکا
در آستانه سفر به آمریکا، شماری از شخصیت‌های سیاسی و روشنفکران ایرانی از پزشکیان خواسته بودند برای کاهش تنش‌ها با دونالد ترامپ دیدار کند. او اما در مصاحبه با لحنی قاطع گفت ایران به دنبال جنگ نیست، ولی از تهدیدها نیز هراسی ندارد.
پزشکیان اظهار داشت: «ما آغازگر هیچ جنگی نبوده و نخواهیم بود، اما اگر به ما حمله کنند، با قوی‌ترین پاسخ روبه‌رو خواهند شد. توان بازدارندگی خود را روزبه‌روز تقویت می‌کنیم تا هیچ‌کس به فکر حمله نیفتد.» او هشدار داد که مسیر فعلی آمریکا و متحدانش «تمام منطقه را به آتش خواهد کشید.»
پزشکیان گفت: «به ما حمله کردند چون می‌خواستند ما را مانند دیگران شهید کنند. ما از مرگ و شهادت نمی‌ترسیم.» او آسیب پای خود را کم‌اهمیت دانست و توضیح داد که تنها هماتومی نزدیک زانو بوده که تخلیه شد و بهبود یافت.
اظهارات پزشکیان بار دیگر نشان داد که او تلاش می‌کند میان خواست تغییر و محدودیت‌های ساختاری نظام جمهوری اسلامی تعادل برقرار کند.
کارشناسان می‌گویند تأکید پزشکیان تلاش دارد با تاکید بر حق انتخاب زنان در پوشش و دعوت از بازرسان هسته‌ای برای بازدید، تصویری میانه‌رو از خود ارائه کند. اما استمرار برخوردهای امنیتی و کنترل رهبر جمهوری اسلامی و نهادهای تندرو، محدوده تأثیرگذاری او را روشن می‌سازد.
