ایران روز جمعه اعلام کرد که وزیر امور خارجه‌اش با همتایان فرانسوی، آلمانی و بریتانیایی خود تلفنی گفت‌وگو کرده تا از بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد به دلیل برنامه هسته‌ای تهران، که تنها چند روز به پایان ضرب‌الاجل اروپا باقی مانده، جلوگیری کند.
سه کشور اروپایی قبلا تهدید کرده بودند که در صورت عدم آغاز مذاکرات تا پایان ماه اوت، مکانیسم ماشه در توافق هسته‌ای با ایران را فعال خواهند کرد. این بند به هر یک از طرف‌ها اجازه می‌دهد در صورت عدم پایبندی ایران به الزاماتی مانند نظارت بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای، تحریم‌ها را دوباره اعمال کنند.
نگرانی‌های اروپا درباره برنامه ایران، که پیش از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در ژوئن و بمباران تأسیسات اتمی‌اش اورانیوم را تا آستانه سلاح غنی کرده بود، از زمان قطع کامل همکاری تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از این درگیری افزایش یافته است. این امر جامعه جهانی را بیش از پیش نگران برنامه هسته‌ای ایران و وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰ درصد کرده که تنها گام کوچکی تا سطح غنی‌سازی تسلیحاتی (۹۰ درصد) دارد.
ایران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه‌اش تأکید کرده، هرچند تنها کشوری غیرمسلح به هسته‌ای است که اورانیوم را تا این سطح غنی می‌کند. آمریکا، آژانس و دیگران می‌گویند ایران تا سال ۲۰۰۳ برنامه تسلیحاتی هسته‌ای داشته است.
پس از گفتگوی تلفنی یاد شده، بیانیه‌ای به نمایندگی از عراقچی از طریق تلگرام منتشر شده که در آن، او صلاحیت‌های حقوقی و اخلاقی این کشورها برای تهدید به بازگرداندن تحریم‌ها را مورد انتقاد قرار داد، اما بر ادامه مذاکرات تأکید کرد.
در بیانیه آمده است: «جمهوری اسلامی ایران، همان‌طور که با اقتدار در دفاع از خود عمل می‌کند، هرگز راه دیپلماسی را رها نکرده و آماده هر راه‌حل دیپلماتیک است که حقوق و منافع مردم ایران را تضمین کند.»
وزیر امور خارجه فرانسه، ژان‌نوئل بارو، در پلتفرم ایکس تأیید کرد که این گفت‌وگوها انجام شده و اعلام کرد دور جدیدی از بحث‌ها هفته آینده برگزار خواهد شد. او گفت: «ما به تازگی تماس مهمی با همتای ایرانی‌مان درباره برنامه هسته‌ای و تحریم‌هایی که آماده اعمال دوباره آن‌ها هستیم، داشتیم. زمان در حال اتمام است.»
این نظر توسط وزیر امور خارجه بریتانیا، دیوید لامی، و دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا، کایا کالاس، تکرار شد. وزیر امور خارجه آلمان، یوهان واده‌فول، نیز اظهار داشت: «زمان بسیار کوتاه است.»
او در ایکس نوشت: «ایران باید به‌طور جدی وارد مذاکره شود تا از فعال شدن مکانیسم ماشه جلوگیری کند. ما صراحتاً اعلام کرده‌ایم که اجازه نمی‌دهیم این بند منقضی شود، مگر اینکه توافقی قابل‌اثبات و پایدار حاصل شود.»
نامه اروپا ضرب‌الاجل تعیین کرد
سه کشور اروپایی در نامه‌‌ای در تاریخ ۸ اوت، به ایران هشدار دادند که اگر تهران راه‌حلی رضایت‌بخش برای مسائل هسته‌ای پیدا نکند، مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد. این ضرب‌الاجل ۳۱ اوت، تعیین شده و زمان کمی برای احتمال رسیدن به توافق با اروپایی‌ها، که طی سال‌ها مذاکرات بی‌نتیجه درباره برنامه هسته‌ای ایران به شک و تردید رسیده‌اند، باقی می‌گذارد.
بازگرداندن دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بخش مهمی از این گفت‌وگوها است. ایران بدون ارائه مدرکی بخشی از تقصیر جنگ با اسرائیل را به آژانس، نهاد ناظر هسته‌ای سازمان ملل، نسبت داده است. آژانس هر سه ماه گزارشی درباره برنامه ایران منتشر می‌کند و توافق ۲۰۱۵ دسترسی بیشتری به این نهاد برای رصد برنامه داده بود. آژانس روز پیش از آغاز جنگ ایران و اسرائیل، ایران را به دلیل عدم پایبندی به تعهداتش «ناهمکار» خواند.
ایران همچنین رافائل ماریانو گروسی، دبیر کل آژانس، را به بازداشت در صورت سفر به ایران تهدید کرد که مذاکرات را پیچیده‌تر کرده است. گروسی در نظر دارد برای دبیرکل سازمان ملل کاندید شود، موضوعی که تهران نیز در انتقاداتش از این دیپلمات آرژانتینی به آن پرداخته است.
همزمان با تماس اروپایی‌ها با ایران، مقامات آژانس در وین با مقام‌های ایرانی دیدار کردند. یک دیپلمات نزدیک به آژانس به آسوشیتدپرس گفت این گفت‌وگوها ادامه بحث‌هایی بود که در جریان سفر ۱۱ اوت ماسیمو آپارو، معاون گروسی، به تهران برگزار شده بود. تلویزیون دولتی ایران نیز این دیدار را تأیید کرد.
ایران مکانیسم ماشه را کم اهمیت جلوه می‌دهد
عراقچی تلاش کرده تهدید بند بازگشت سریع را کم اهمیت نشان دهد. در بیانیه‌اش پس از تماس، گفت ایران این موضوع را با دوستانش، احتمالاً منظور چین و روسیه، بررسی خواهد کرد. مکانیسم ماشه در توافق هسته‌ای تا اکتبر اعتبار دارد و این فشار را بر اروپایی‌ها برای استفاده از آن به‌عنوان اهرم فشار بر ایران پیش از از دست دادن این امکان افزایش می‌دهد.
با فعال شدن مکانیسم ماشه، هر یک از طرف‌های توافق می‌توانند ایران را غیرپایبند تشخیص دهند و تحریم‌ها را بازگردانند. پس از انقضای این بند، هر تلاشی برای تحریم می‌تواند با وتوی اعضای شورای امنیت سازمان ملل، چین و روسیه، دو کشوری که در گذشته از ایران حمایت کرده‌اند اما در جنگ ژوئن دخالت نکردند، مواجه شود.
