یک حساب کاربری در شبکه اجتماعی اکس که خودش را یک دختر معمولی طرفدار استقلال اسکاتلند معرفی می‌کند، به مثالی از عملیات نفوذ مرتبط با دولت ایران تبدیل شده که با نفوذ در بحث‌های سیاسی داخلی بریتانیا بهره‌برداری سیاسی می‌کند.
این پروفایل با نام فیونا (@fiona175161)، در ظاهر یکی از فعالان متعددی است که برای برگزاری همه‌پرسی دوباره فشار می‌آورد. تا زمان نگارش این مطلب، این حساب توسط تعدادی از سیاستمداران اسکاتلندی از احزاب مختلف دنبال می‌شود. نام آن‌ها را اینجا نمی‌آوریم – چون هدف ما نیست – اما این واقعیت نشان می‌دهد که چنین پروفایل‌های جعلی چقدر آسان می‌توانند وارد جریان اصلی گفتگوی سیاسی شوند.
باید تأکید کنیم که کاربر فیونا تنها نیست. این یکی از حساب‌های بی‌شماری است که الگویی مشابه دارند: خود را اسکاتلندی یا بریتانیایی معرفی می‌کنند، شعارهای ناسیونالیستی یا ضدسیستم را تقویت می‌کنند، اما در زمان قطع برق سراسری ایران در ژوئن ۲۰۲۵ خاموش شدند و بعد با محتوای حامی استقلال اسکاتلند و همزمان، حامی ایران در جنگ با اسرائیل بازگشتند. این حساب‌ها با هم یک شبکه هماهنگ تشکیل می‌دهند.
ساختن هویت اسکاتلندی
این حساب با نام ساده «فیونا» در ماه می ۲۰۲۴ ایجاد شد. این کاربر در معرفی خود نوشته: «دختر اسکاتلندی سربلند | علاقه‌مند به استقلال اسکاتلند و حق تعیین سرنوشت‌مان | مدافع اسکاتلندی آزاد، عادلانه و شکوفا ».
تصویر پروفایل یک زن جوان با موهای بلند را نشان می‌دهد که شنلی با پرچم اسکاتلند به تن دارد. پژوهشگرانی که این عکس را بررسی کردند، به نرمی و عدم تقارن غیرطبیعی آن اشاره کردند که نشانه تولید با هوش مصنوعی است – روشی که در شبکه‌های عملیات گمراه‌سازی برای ایجاد هویت‌های قابل‌باور اما غیرقابل ردیابی استفاده می‌شود.
این کاربر از ابتدا، زبان و لحن فعالان استقلال اسکاتلند را به کار گرفت. هشتگ‌هایی مثل #ScottishIndependence، #IndyRef2 و #YesScots در پست‌هایش به وفور دیده می‌شود. محتوای این پست‌ها شامل فراخوان به اقدام (مثل «اگر باور دارید اسکاتلند حق انتخاب آینده خودش را دارد، لطفاً ریتوییت کنید»)، شعارهای انگیزشی و تصاویر نمادین از اسکاتلند به عنوان کشوری زنجیرشده اما در آستانه آزادی بود. برخی پست‌های این کاربر به ده‌ها هزار لایک و ریتوییت رسیدند، که ترکیبی از تعامل واقعی و تقویت الگوریتمی از طریق شبکه‌های هماهنگ را نشان می‌دهد.
تعداد دنبال‌کنندگان به طور پیوسته افزایش یافت و تا اوت ۲۰۲۵ به بیش از ۲۳۰۰ رسید. تحلیل الگوهای «فالورها» نشان می‌دهد خوشه‌ای از حساب‌های مشابه حامی استقلال با تم‌های تقریباً یکسان وجود دارد که بسیاری بعداً به عنوان جعلی شناسایی شدند.
کاربر فیونا سابقه انتشار پست‌هایی بی‌معنی دارد. در ماه‌های اول، پیش از تمرکز کامل روی تم استقلال، حساب متن و تصاویر نامربوطی منتشر می‌کرد. تحلیلگران این‌ها را محتوای آزمایشی می‌دانند که اپراتورهای حساب‌های عروسکی برای تست مکانیسم‌های تعامل قبل از قفل شدن روی روایت پایدار استفاده می‌کنند.
تا ژوئن ۲۰۲۵، صدای حساب مطمئن و صریح شده بود. در ۱۱ ژوئن نوشت: «اگر از حزب کارگر متنفرید، دست بالا کنید 🙋♀️.»
در ۱۲ ژوئن پست کرد: «این واقعیت که اسکاتلند نمی‌تواند مطمئن باشد که می‌تواند از بریتانیا خارج شود، بهترین نشانه است که باید این کار را بکند.» این‌ها نمونه‌هایی از شعارهای پوپولیستی و احساسی برای افزایش تعامل هستند.
سکوت
اما در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵، این حساب کاربری خاموش شد. برای شانزده روز هیچ پستی، پاسخی یا ریتوییتی در کار نبود. این سکوت منحصر به فقط این کاربر نبود. صدها حساب با تم‌های مشابه در همان دوره از اکس ناپدید شدند.
این تاریخ‌ها دقیقاً با قطع برق سراسری در ایران پس از حملات اسرائیل به زیرساخت‌های این کشور بین ۱۳ تا ۲۵ ژوئن همخوانی دارد. شرکت سایابرا، که تخصص آن در تشخیص عملیات گمراه‌سازی است می‌گوید این خاموشی تردیدهای آن‌ها در مورد حساب کاربری فیونا و شماری دیگر از حساب‌های مشابه را به یقین تبدیل کرد.
در حالی که گفتگوها درباره استقلال اسکاتلند و برگزیت در فضای آنلاین اوج گرفته بود، معلوم شد بیش از یک چهارم پروفایل‌های پیش‌برنده این بحث‌ها جعلی بودند. کارشناسان شرکت سایابرا دریافتند که ۲۶ درصد حساب‌های پست‌کننده درباره استقلال اسکاتلند فیک یا جعلی بودند و در شش هفته بیش از ۳۰۰۰ پست تولید کرده‌اند. وقتی شبکه برق ایران قطع شد، آن حساب‌ها نیز از فعالیت بازماندند.
ارزیابی سایبرا نشان می‌دهد که گستره کمپین چشمگیر بوده است. گزارش این شرکت می‌گوید حساب‌های جعلی بیش از ۲۲۴ میلیون بازدید بالقوه و بیش از ۱۲۶ هزار تعامل داشتند. تاکتیک‌هایشان برای ادغام شدن طراحی شده بود: تصاویر پروفایل تولیدشده با هوش مصنوعی، استفاده از گویش محلی اسکاتلند، و شعارهای احساسی. این کاربران اغلب محتوای یکسان یا مشابه را در چندین پروفایل پست می‌کردند. با ریتوییت یکدیگر، شبکه ظاهر یک گروه بزرگ کاربران را تداعی می‌کرد و همزمان، به اندازه کافی با کاربران واقعی تعامل داشت تا میان کاربران اصلی جا بیفتد.
اما قطع برق در ایران راز آن‌ها را برملا کرد. در ۱۳ ژوئن صدها حساب جعلی همزمان ناپدید شدند. و شانزده روز بعد که برگشتند، تمرکز آن‌ها تغییر کرده بود. همان شخصیت‌ها انتشار محتوا را از سر گرفتند، اما این بار مضمون پست‌هایشان بیشتر حمایت از ایران در برابر حمله اسرائیل و آمریکا و انتقاد از غرب بود. سایابرا می‌گوید این تغییر ناگهانی شکی باقی نگذاشت که این یک شبکه کاربران جعلی است و ارتباط آن را رژیم ایران را آشکار کرد.
محتوای تازه این کاربران بر قدرت ایران در مقاومت مقابل آمریکا متمرکز بود و ایران را الگویی اخلاقی برای جنبش‌های آزادی‌خواهی منطقه، و سیاست خارجی غرب را ریاکارانه توصیف می‌کرد. شعارهای استقلال اسکاتلند نیز کماکان ادامه داشت، اما حالا با وضعیت جدید در تهران ترکیب شده بود و مبارزه ایران را به اسکاتلند ربط می‌داد.
این تغییر محتوا اما کوتاه بود. ظرف چند روز، حساب کاربر فیونا به تمرکز تقریباً کامل روی مسئله استقلال اسکاتلند برگشت.
Israel has suffered greater damage than it ever has in its entire existence.
The “Impenetrable Iron Dome” was a failure.
The goals of regime change and permanently ending Iran’s nuclear program have not been achieved. pic.twitter.com/ayh5y3tYiI— fiona (@fiona175161) June 29, 2025
رفتار شبکه‌ای
کاربر فیونا به ندرت تنها عمل می‌کرد. از حساب‌های زیادی نقل قول و ریتوییت می‌کرد که شخصیت‌های مشابه زنان جوان حامی استقلال داشتند. این حساب‌ها هم در زمان قطع برق خاموش شدند و بعد با مضمون‌های یکسان برگشتند.
تحلیل الگوهای ریتوییت هماهنگی در شبکه را نشان می‌دهد. نظرسنجی‌ها و شعارها در عرض دقیقه‌ها در چندین حساب ظاهر می‌شدند.این رفتار کلاسیک شبکه ربات‌ها است: خوشه بسته‌ای از حساب‌ها که یکدیگر را تقویت می‌کنند تا اجماع مردمی را شبیه‌سازی کنند.
تصاویر پروفایل همه کاربران شبکه مشکوک بود و نشانه‌های هوش مصنوعی، سبک‌های بصری تکراری مشخص بود. این کاربران اغلب ادعا می‌کردند کارمند خدمات بهداشت ملی، سوسیالیست یا دانشجو هستند – هویت‌هایی برساخته برای هم‌صدایی با افراد واقعی اما بدون جزئیات قابل تأیید.
شکل انتشار محتوا نیز فیک بودن کاربر فیونا را تقویت می‌کند. پست‌ها اغلب در فواصل منظم ظاهر می‌شدند، بدون توجه به زمان‌بندی بریتانیا. عبارت‌ها تکراری بودند و همان شعارها هفته‌ها تکرار می‌شدند.
پژوهشگران دانشگاه کلمسون این را «شستشوی روایت» توصیف کرده‌اند: استفاده از هویت‌های ساختگی برای رساندن پیام‌های خارجی از طریق صداهای ظاهرا داخلی. تکرار و نظم پست‌ها، همراه با تصاویر هوش مصنوعی، با این تکنیک سازگار است.
سکوت هماهنگ در زمان قطع برق، و سپس تغییر به روایت‌های حمایت از ایران، شواهد قانع‌کننده‌ای از عملیات هدایت‌شده دولتی ارائه داد. تحلیل کلمسون شبکه را به کمپین‌های قبلی سپاه پاسداران مرتبط کرد، از جمله تلاش‌ها برای نفوذ در سیاست آمریکا.
زمینه گسترده‌تر
کمپین‌های عملیات گمراه‌سازی ایران جدید نیستند. در آمریکا، پژوهشگران بیش از ۲۴۰ هزار پست را به شبکه‌های کاربران ایرانی نسبت داده‌اند که سعی در تأثیرگذاری بر انتخابات و مسائل اجتماعی دارند. در سراسر اروپا، حساب‌های جعلی ایرانی بحث‌های تفرقه‌انگیز را اغلب با شخصیت‌های تولیدشده با هوش مصنوعی تقویت می‌کنند.
در بریتانیا، تمرکز بر برگزیت، سیاست‌های ریاضتی، خانواده سلطنتی و استقلال اسکاتلند بوده و همه به عنوان خطوط گسل استفاده شده‌اند. با وارد کردن صداهای مصنوعی به این بحث‌ها، این کاربران به دنبال تفرقه‌افکنی، کاهش اعتماد به نهادها و تضعیف همبستگی ملی هستند.
مورد اسکاتلند به شکل خاصی برجسته است. استقلال مسئله سیاسی زنده‌ای است که می‌تواند حمایت مردمی واقعی را بسیج کند. با تقویت این آرمان، کاربران ایرانی می‌توانند ناپایداری در بریتانیا را بزرگ‌نمایی کنند و همزمان روایت‌های ژئوپلیتیک تهران را برجسته سازند.
افشای فیک بودن کاربر فیونا چالش پیش روی سیاستگذاران و مدیران شبکه‌های اجتماعی را نشان می‌دهد. عملیات‌های گمراه‌سازی اطلاعاتی روز به روز بومی‌تر می‌شود و حالا بازیگران خارجی دیگر فقط به تبلیغات خام تکیه نمی‌کنند، بلکه زبان، تصاویر و نارضایتی‌های جوامع واقعی را تقلید می‌کنند.
البته هر حساب حامی استقلال اسکاتلند جعلی نیست. شهروندان واقعی با دیدگاه‌های سیاسی در این رابطه بسایرند. اما نفوذ بحث توسط حساب‌های کنترل‌شده ایران تصویر را پیچیده می‌کند. عملیات گمراه‌سازی می‌تواند برداشت‌ها از احساسات عمومی را تحریف کند و خطرناک‌تر آن‌که می‌تواند اعتماد به فرآیندهای دموکراتیک را از بین ببرد.
